Verbinden met je (voor)ouders

Voorouders: wie zich in de hedendaagse spirituele zelfhulpwereld begeeft komt ze vaak tegen in mythische vorm. Onze ancestors, dat zijn de mensen die ooit jagend en verzamelend over de planeet scharrelden, gelukkig en onschuldig, in harmonie met de natuur. Het zijn geesten, ver weg, die andere levens leefden dan wij. Super-magisch! En een aantrekkelijk excuus om je échte voorouders niet onder ogen te hoeven zien.

Gelukkig is er boeddhisme. En gelukkig is er Thich Nhat Hanh, de zenmeester, die zoals bij zoveel hedendaagse spirituele kwesties de vinger met een zachte hand op de zeerste plekken legt. Het eren van zij die voor jou gingen is een belangrijk thema in zijn traditie. En dat terwijl veel mensen het onderwerp misschien wel liever vermijden. Maar of je het nu leuk vindt of niet, je ontkomt eigenlijk niet aan je echte voorouders.

Biologische voorouders

Bij Thay (zoals zijn leerlingen Thich Nhat Hanh noemen) gaat het meestal over twee soorten voorouders: biologische en spirituele. De eerste groep is onze familie. Ouders, grootouders en de generaties voor hen (en ook je oudere broers en zussen).

Veel jonge mensen zijn boos op hun ouders. Vaders en moeders doen hun uiterste best, maar voeden hun kinderen niet altijd in de ideale omstandigheden op. Ondanks al hun goede intenties veroorzaken ze vaak veel leed bij hun kwetsbare kinderen. Veel van ons hebben daarom de nodige moeite met hun ouders. We zijn ze soms liever kwijt dan rijk, en sommige mensen proberen het contact met hun ouders zelfs helemaal te verbreken.

Het probleem met ouders is dat dit dus niet kan. Want je voorouders, zo stelt Thay, draag je altijd met je mee: “Wij zijn de continuering van onze moeders en vaders. We kunnen ze niet uit onszelf halen. Boos worden op onze ouders verandert daar niets aan.” Thay bedoelt dit niet in een soort esoterische of filosofische zin: “Ze zijn echt aanwezig in ons, samen met je grootouders en je overgrootouders”, zegt hij.

Overgeërfde pijn

Wie boos is op zijn ouders is namelijk ook boos op zichzelf. Als je niks meer te maken wil hebben met je ouders dan ontken je misschien wel de simpele waarheid dat jij hun voortzetting bent. We moeten dus een manier vinden om “in vredige co-existentie” te leven met de ouders die in ons leven. Het is nodig om te accepteren dat we veel van ons lijden ‘erven’ van onze voorouders. Zij hebben honger, onveiligheid of andere negatieve situaties ervaren, en de angst en stress die daaruit voortkomt dragen zij over op ons.

Een belangrijke taak in het leven is het transformeren van de ellende die we van onze voorouders geërfd hebben. Daarvoor moeten we leren om te stoppen met reageren op oude gewoontepatronen. We moeten die gewoonten observeren en leren accepteren dat we ze nu eenmaal bij ons dragen. Dit is waar meditatie over gaat. “The way out is in”, zegt Thay. Door onszelf te bekijken kunnen we de moeder, vader en al onze andere voorouders binnen in onszelf vinden.

Als je ouders nog leven, maar je hebt geen of oppervlakkig contact met ze, dan kan je misschien beginnen met weer eens contact maken. Wat kan helpen is een Plum Village-meditatie genaamd ‘De Vier Aarde-Aanrakingen’, waarin de relatie met je familie expliciet benoemd wordt.

De tekst wordt tijdens deze meditatie hardop gelezen:

Moeder, vader, ik zie jullie voor me, aanwezig in iedere cel van mijn lichaam. Mijn bloed, mijn botten, mijn huid en mijn haar, jullie energie stroomt door me heen. Jullie hebben me jullie liefde gegeven. Ik draag de diepste verlangens, de ervaringen en de wijsheid van vele generaties met me mee, en ook het geluk en het verdriet van al mijn voorouders.

(…) Ik ben jullie dankbaar voor alles wat jullie gedaan hebben om voor mij te zorgen, om mij het beste mee te geven wat in jullie vermogen lag. Al hebben jullie altijd het beste met mij voorgehad, door onhandigheid, onwetendheid en omstandigheden hebben jullie mij soms ook doen lijden. Ik open mijn hart en alle cellen van mijn lichaam om jullie liefde te ontvangen en alle wijsheid die jullie in je leven verzameld hebben. Ik vraag jullie steun en bescherming op mijn levenspad, bij alle moeilijkheden die ik ontmoet.

Spirituele voorouders

De tweede groep voorouders zijn spirituele voorouders. “Onze spirituele voorouders zijn degenen die ons hebben geleerd hoe we liefhebben en hoe we de wereld kunnen begrijpen.” Thay bedoelt hier de spiritueel leraren die ons op het pad van transformatie hebben gezet. Onze spirituele voorouders leren ons hoe we wijs kunnen handelen, ze leren ons over leven en dood en alle andere belangrijke dingen in het leven.

In onze cultuur snappen we volgens mij niet altijd zo goed wie onze spirituele voorouders zijn. Onze religieuze wortels liggen in het christendom, maar de meeste mensen hebben zich hier inmiddels van losgeweekt. Het verhaal uit de Bijbel resoneert met veel mensen niet meer, en het geweld en de onwetendheid die in naam van Jezus zijn verspreid hebben mensen afgekeerd van de christelijke God. Wat is er voor in de plaats gekomen?

Een mix van tradities

Het gebrek aan spiritualiteit wordt deels opgevuld met consumentisme: het zoeken naar ervaringen, verslavingen aan eten, drank, seks of ander genot. Maar er is ook een nieuwe golf van spiritualiteit die vanuit alle windstreken het Westen binnenkomt. Thich Nhat Hanh’s leer is daar een voorbeeld van, maar ook andere vormen van boeddhisme, yoga en andere spiritualiteit waarbij allerlei religieuze symbolen en praktijken door elkaar gebruikt worden. Ik ben op evenementen geweest waar tijdens een cacao-ceremonie uit Zuid-Amerika hindoeïstische mantra’s uit India werden gezongen, waarna de deelnemers dansten op elektronische beats, terwijl je tegelijkertijd tantraworkshops en een Japanse theeceremonie kon volgen.

Er gebeurt veel moois op deze pick ’n mix spirituele evenementen. Mensen komen in kwetsbaarheid samen, op zoek naar genezing, transformatie en verbondenheid. We herontdekken de kracht van rituelen en het genot van bewust samenzijn. Het is mooi om te zien hoe spiritualiteit de tradities overstijgt. Want het gaat uiteindelijk niet om de vorm, maar om de wijsheid en levenservaring die wordt doorgegeven.

Onze spirituele voorouders zijn onze gidsen, we hebben ze nodig om ervoor te zorgen dat we in onze spirituele beoefening ook echt met de wijsheid in contact blijven.

In de ‘Vier Aarde Aanrakingen’ worden ook onze spirituele voorouders benoemd:

Ik verbind me met jullie, mijn spirituele voorouders, die me de weg van liefde en begrip hebben getoond. Die me hebben geleerd te vergeven, bij mezelf terug te komen, in het huidige moment te leven. Ik heb vele spirituele voorouders. Mensen in mijn omgeving die een voorbeeld voor me waren als kind, die indruk op mij maakten en van wie ik dingen heb overgenomen. De wijzen die generaties lang een pad hebben getoond voor anderen en de generaties na hen. Een pad vol liefde en wijsheid, zonder discriminatie. Ik verbind me met jullie. Jullie energie stroomt door mij heen. Ik ben jullie dankbaar voor wat jullie mij gegeven hebben. Zonder jullie had ik niet de beoefening gekend en was ik niet de persoon geweest die ik nu ben.

Bronnen:
• Thich Nhat Hanh. ‘Fear: Essential Wisdom for Getting Through the Storm’, 2012.
• Podcast ‘Connecting to our Roots, Ancestors, Continuation and Transformation’, The Way Out is in, september 2021.
• De meditaties in deze tekst zijn een door de auteur ingekorte versie van “De Vier Aarde aanrakingen”. De volledige tekst is te vinden op de website van Stichting Leven in Aandacht.
• Alle foto’s in dit artikel zijn gemaakt tijdens een voorouderceremonie in Deer Park Monastery, een Amerikaans klooster in de Plum Village traditie.