Compassie in het verkeer

Is de snelweg niet een van de meest tragische plekken om te zijn? In een benauwend voertuig tuf ik door een stinkende, grauwgrijze asfaltwereld. Mijn uitzicht bestaat uit alleen maar dezelfde lelijke auto’s, doordat automakers op zeker moment collectief hebben besloten dat 50 tinten grijs het nieuwe gekleurd is. In een benauwende cabine, waarin ik met mijn 1 meter 97 altijd te weinig ruimte heb, moet ik wel stilzitten. Ontspannen kan niet, want ik moet opletten. En altijd voel ik die onderstroom van ontevredenheid, het gevoel dat ik niet op de plek ben waar ik wil zijn. Dat alles terwijl mijn ecologische voetafdruk steeds groter wordt. Kortom: elke minuut in een auto, is een minuut lang uitstel van geluk.

Inspiratie in de auto

Dacht ik tot voor kort. Totdat ik besloot te verhuizen van de grote stad naar een dorp. Zónder treinstation, en met een baan op 45 minuten rijden afstand. Dat betekent dus iedere dag aansluiten op de A12. Gelukkig heb ik intussen wel geleerd dat je in het leven zelf de slingers moet ophangen. Dus ben ik tegenwoordig eigenaar van een lekkere ruime Kangoo uit 2003, waarin een lange man nog echt zijn benen kwijt kan. De mediaboer voorzag me in een bluetoothspeaker plús abonnement op verschillende streamingdiensten. Podcasts over boeddhisme (de heerlijk nuchtere talks van de Britse monnik Ajahn Brahm staan op Spotify!), luisterboeken en natuurlijk de oneindige stroom aan nieuwe muziek bezorgen me geheel onverwacht een dagelijkse dosis inspiratie.

Mediteer in het verkeer

Net zo regelmatig laat ik al dat vermaak ook gewoon links liggen. Mijn auto verandert dan in een rustige, fijne plek is waar je even helemaal niks hoeft. Een soort safe space, net als je eigen slaapkamer. Dat maakt het in potentie een goede plek voor meditatie. Autorijden lijkt ook wel een beetje op mediteren op een kussen: ik moet er echt voor gaan zitten, mijn houding is niet te ongemakkelijk maar ook niet heel comfortabel. Bovendien ben ik overgeleverd aan een constante stroom van gedachten en ervaringen die tegen een weinig veranderend decor opkomen en weer vergaan. Ik dwaal makkelijk af, maar de omstandigheden dwingen me om steeds alert te blijven.

Gelijkmoedig in de file

Tot zover het goede nieuws. Want het is makkelijk in balans zijn als alles meezit. Totdat ik onverwacht in de file kom. Het ene moment flow ik vrolijk naar huis met de verwachting binnen een half uur thuis te zijn. Het volgende moment sluit ik aan bij een opstopping op de A27. Met als gevolg het oppoppen van alle onbewuste begeerten die aan de basis lagen van mijn ingebeelde geluk.

Mijn auto is gemaakt om lekker door te rijden, maar in de file kan dit niet. Bovendien heb ik een bestemming, ik wil ergens naartoe, met een vastomlijnd idee van de aankomsttijd. Maar de letters in Google Maps krijgen een rode kleur, de borden op de snelweg knipperen ‘50’, en lijdzaam sluit ik aan in de forenzenkudde. Goede kans dat het dan gedaan is met mijn innerlijke zen. Ineens moet ik geïrriteerd toezien hoe mijn rijbaan veel langzamer gaat dan de ander, en hoe een Tesla-coureur zich helemaal aan het einde van de invoegstrook tussen de anderen wringt, terwijl ik netjes rechts ben blijven rijden. Eigenlijk begint de beoefening hier pas echt: want lukt het om gelijkmoedig te blijven tijdens de storm van emoties die een file kan oproepen?

Van Boeddha naar snelheidsduivel

Over het algemeen voel ik me een vredige automobilist, een soort Thaise monnik op de weg. Ik houd geduldig afstand, maak oogcontact met mijn medeweggebruikers, laat geen kans voorbijgaan om anderen voor te laten, en links-rijders krijgen alle ruimte om mij in te halen. Bewust en vol compassie zweef ik over de weg. Dat verandert allemaal zodra ik te laat dreig te komen.

Soms vertrek ik om halfnegen als ik om negen uur ergens moet zijn, met een reistijd van 45 minuten. Ik spring dan optimistisch in mijn chromen paard, want als alles meezit kan ik ‘gewoon’ om 09:05 op mijn werk zijn. Maar alles zit niet altijd mee. Tractors hebben immers een antenne voor mensen met haast, en weten de enige routes naar de snelweg vaak feilloos te vinden. En zo beland ik dan in een processie van gestresste laatkomers, die een voor een op zoek moeten naar een kans om het boerenmonster in te halen.

Als ik dan eindelijk op de snelweg aankom, is mijn haast-niveau gestegen naar code rood. Mijn rijstijl en mijn verdraagzaamheid ten opzichte van andere weggebruikers lijden daar enorm onder. Ik transformeer van een rijdende boeddha in een meedogenloze snelheidsduivel. Ik vlieg over de linkerbaan, en iedereen die 125 rijdt druk ik ongeduldig naar rechts. Als ze niet aan de kant gaan haal ik rechts in, of ik kleef mopperend aan hun bumper totdat ze eindelijk voor me wijken en ik geërgerd voorbijraas.

Ik ben een goed mens, maar alleen als alles meezit. Er is een oude anekdote van een monnik die na dertig jaar mediteren in de bergen denkt dat hij verlicht is. Hij keert terug naar de bewoonde wereld en de eerste mens die hij tegenkomt is een jong meisje, dat hem uitlacht omdat hij er zo onverzorgd uitziet. De monnik verliest zijn zelfbeheersing en wordt boos op het meisje. Vervolgens trekt de monnik weer terug de bergen in om verder te mediteren. Toch niet zo verlicht. Op dezelfde manier is het verkeer voor mij dat meisje dat me in mijn gezicht uitlacht, zodra ik me weer eens opwindt over een paar minuten vertraging. Een goede check voor mijn spirituele ego.

Uit je conditionering stappen

Mijn gedachten, merk ik, volgen vaak een ander spoor dan mijn wens om een boeddha in het verkeer te zijn. Soms lijk ik overgeleverd aan de grillen van mijn monkey mind, die me onbewust meesleurt in een spiraal van blinde negativiteit. Zo was ik een keer te laat van huis vertrokken. De spanning die dat veroorzaakte was de eerste van een reeks onfortuinlijke gebeurtenissen. Eindigend in een kapotte autospiegel van een geparkeerde auto. Ik schrok. Ik was te laat en wilde echt op tijd komen. En ik wilde ook geen confrontatie aangaan. En dus reed ik door, in een staat van haastige paniek. Al verder rijdend merkte ik mijn staat van reactie op reactie op: doorrijden na een ongeval (hoe klein ook) zou alleen maar meer ellende geven. Te laat was ik toch al. En dus keerde ik om en reed terug om mijn telefoonnummer achter te laten.

De opgehoopte angst om te laat te komen, had ervoor gezorgd dat ik een fout maakte, maar daardoor kreeg ik ook meteen de mogelijkheid om iets goed te maken. No mud, no lotus, zou Thich Nath Hanh zeggen. Daarvoor moest ik wel eerst uit de negatieve spiraal stappen, en zien dat ik niet hóéf mee te gaan in de apenstreken van mijn gedachten.

Bodhisattva op de snelweg

Er zijn ook momenten dat er geen file en geen haast is op de weg. Dan ontstaat er ruimte voor wat rijdende compassie. Ik waan mijn dan een ware Bodhisattva Iemand die zijn of haar eigen verlichting uitstelt totdat alle voelende wezens wakker zijn. In de tussentijd stelt een bodhisattva zijn of haar leven in dienst om de pijn en vreugde van die ontelbare wezens te herbergen . Dat vanuit het besef dat leven vanuit goede wil en compassie verder strekt dan alleen mijn eigen welzijn. Voor wie oplet is het makkelijk goede karma kweken in de auto. Het zit hem in de kleine dingen: het voorlaten van een tegenligger op een smal weggetje binnen de bebouwde kom, ruimte maken voor een ander bij een file, of bij het inhalen op de snelweg een baan naar links gaan zodat een andere auto ook langs die langzame vrachtwagen kan. Ook snelheid minderen bij wegwerkzaamheden geeft mij het gevoel dat ik mijn rit op de weg vrediger maak. Het zijn dit soort kleine gebaren die een indrukwekkend effect kunnen hebben op mijn gemoed. Op die momenten besef ik dat in die auto’s ook echt mensen zitten die dezelfde dingen doormaken als ik.

Ondanks de grauwheid van het asfalt, de milieu-impact en de ongemakken is het verkeer dus een goede plek zijn voor zelfreflectie, compassie-beoefening, en soms voor ontspanning. Een betrouwbare leraar op mijn spirituele pad. Met als belangrijkste les: de reis is altijd belangrijker dan de bestemming! Zelfs als je haast hebt. Of misschien juist dan.