Dierendagspecial: Diepzeemonsters

Mijn toenemend bewustzijn van de onderwaterwereld kwam door mijn kennismaking met de Sea First Foundation, een organisatie die licht schijnt op de verwoesting die momenteel plaatsvindt onder het wateroppervlak. De presentatie van de oprichter van Sea First, op de boekpresentatie van NON*FISH*A*LI*CIOUS -het eerste visvrije viskookboek op aarde(!)- deed het genot van toastjes met bijvangstvrije tonijnsalade verdwijnen.

Zo leerde ik over visnetten van 25 kilometer lang (en die dan nog steeds het MSC-label krijgen, mind you), over de plastic soep waar onze zeeën langzaam in veranderen, over massale uitsterving van vissoorten, points of no return die we allang voorbij zijn, over een ongekend machtige en onzinnige visserijlobby, en als klap op de vuurpijl het probleem van de gebrekkige CO2-opname door die lege oceanen – iets wat ook ons rap om zeep zou kunnen helpen.

Ik was verafschuwd. Ik at op dat moment zelf al geen dieren meer, maar de broodjes zalm of scampi’s die in mijn bijzijn verorberd worden hebben nu ook hun onschuld verloren. Sindsdien ben ik ook gefascineerd door de onwetendheid van de meesten van ons over deze vorm van destructie, de destructie onder water.

De diepe krochten van de wereld
Inmiddels ben ik er van overtuigd dat we betrekkelijk weinig weten over het leven onder water omdat we er bang voor zijn. Hoe zou het anders kunnen dat we meer dan zeventig procent van alle levensvormen op aarde links laten liggen? Zou het ons herinneren aan de delen in onszelf die onder de oppervlakte liggen? Het leven dat sluimert in de verzonken, diepe, donkere koralen van onze eigen geest? Ik denk van wel.

Water, zeeën en oceanen fascineren en beangstigen mensen al van oudsher. In vrijwel iedere culturele verbeelding is water geassocieerd met het onderbewustzijn, het onbekende, gevaarlijke, grillige, vrouwelijke element. In water word je meegesleurd, kun je verdrinken, zinken, ga je kopje onder. Zeeën en oceanen vertegenwoordigen een veel grotere, existentiële angst: de angst voor het onderbewustzijn, het onbekende en ongekende. Onze onwetendheid van de wereld onder water is daardoor feitelijk een angst voor onszelf, voor de monsters die zich in de diepzee van onze eigen geest verschuilen.

De diepzee als onechte ander
Je kunt je alleen maar misdragen tegen iets als je er een bepaalde, denkbeeldige afstand naar hebt gecreëerd. Als je er, zoals meditatieleraar Tara Brach het noemt, een ‘onechte ander’ van hebt gemaakt. Dat is volgens mij precies wat we hebben gedaan met het leven onder water. We hebben van vissen geen dieren gemaakt, zoals die onzinnige vraag aan vegetariërs of je wel vis eet getuigt. Onze enorme sleepnetten laten een spoor van destructie achter, maar wat maakt het uit? We zien het toch niet.

Wat onder de oppervlakte ligt, wat niet zichtbaar is, kunnen we ontkennen en onderdrukken. Maar zoals iedereen weet is het onvermijdelijk dat wat onder de oppervlakte ligt ooit naar boven zal komen. En ik vermoed eerder vroeg dan laat.

Ik durf te zeggen dat de destructie die momenteel plaatsvindt onder de zeeoppervlakte een teken is dat we afgesneden zijn van ons eigen onderbewustzijn, de intuïtieve onderstroom die ons met al het leven verbindt. Dat we deze massaal aan het plunderen zijn, in de hoop daar iets te vinden wat ons gelukkig zal maken. Maar dat geluk werkt niet van buiten naar binnen, het werkt niet over de ruggen van anderen. Het werkt van binnen naar buiten. De mate waarin we de angst voor ons eigen onbekende onderbewustzijn aan durven raken is de mate waarin we de wereld om ons heen toe kunnen laten. Hem lief kunnen hebben. Er zorg voor kunnen dragen.

Mijn wens voor iedereen deze Dierendag is dat je kunt zorgen voor je eigen diepzeemonsters. Daal af in vergeten delen van jezelf. Wees nieuwsgierig en vriendelijk naar wat je daar aantreft. Alleen dan kun je een duurzame relatie opbouwen met het leven in én buiten jezelf.

Ter gelegenheid van Dierendag zond de BOS de documentaire The Ghosts in our Machine uit. Fotograaf Jo-Anne McArthur maakt foto’s van de erbarmelijke omstandigheden waarin dieren door mensen worden vastgehouden.

Headerfoto: Derek Keats, some rights reserved