Wat leerde de Bodhi redactie van het bizarre jaar 2020?

Kleverige wolk

Tom Hannes: “2020 was voor mij het jaar van de kleverigheid. Covid heeft het erin gewreven hoezeer wij allemaal een kleverige wolk van bacteriën en virussen zijn. Als covid een groen spoor in de lucht zou nalaten, zouden we daar wellicht ook meer naar leven. Maar helaas zien we covid niet, en dat maakte 2020 ook het jaar van onze kleverige gewoontes.

Het bleek toch zo ontzettend moeilijk om een tijdje minder te shoppen, alternatieven te bedenken om elkaar te zien, en voor ons als gemeenschap nog veel moeilijker om ons aan te passen aan de nieuwe situatie. Dat heeft een grote indruk op me gemaakt dit jaar: dat zelfs de eenvoudigste en dringendste gedragsverandering zoveel overtuigingswerk vereist. Het heeft me nog meer doen nadenken over hoe we onze boeddhistische praktijk kunnen bevrijden uit onze obsessie met ons individuele welzijn, hoe we het kunnen inzetten in de verlichting van onze relaties.

De kracht van de sangha

Judith Sudholter: “Aan het prille begin van de pandemie, met het ontluiken van de eerste bloesems, deed ik mee aan een wandelmeditatie van mijn sangha. Dik ingepakt liepen we op ruime afstand van elkaar door een rustige botanische tuin. Ik proefde de eerste warmte van de zon op mijn huid, zag de afzonderlijke bloemblaadjes nooit eerder zo scherp afgetekend. En terwijl ik die kleurrijke slang stille, aandachtige mensen voor me zag lopen, ervaarde ik even heel sterk de kracht van gemeenschap.

Die ervaring is me de rest van het jaar bijgebleven. Nu samenkomen ineens niet meer vanzelfsprekend is, geniet ik extra van de momenten van verbondenheid die er wel zijn. En voel ik de roeping om steeds – soms met de nodige creativiteit – manieren te zoeken om het toch mogelijk te maken elkaar te ontmoeten. Dit jaar groeide mijn inzicht in de kracht van de sangha. En in tijden van eenzaamheid, wens ik iedereen de nodige vindingrijkheid om zich met elkaar te blijven verbinden.”

De rode draad van het leven

Misha Beliën: “Dit jaar hebben mijn vriendin en ik ons zoontje Yura gekregen. De maanden vooraf aan zijn geboorte gaven me veel te denken. Over welke invloed mijn ouders op mij hebben gehad, en welke invloed ik dan weer op Yura zou hebben. In die periode kwam een waardevol inzicht naar boven.

Ik had altijd gedacht dat mijn vader vooral afwezig was geweest in mijn opvoeding. Dat zijn invloed vooral bestond uit hoe ik hem miste. Maar nu zag ik, heus niet ineens, maar via allerlei andere voorbereidende gedachten, dat ik juist via hem de rode draad van mijn leven had leren kennen. Mijn spiritualiteit had ik van hem. Van mijn katholieke vader die ooit priester zou worden. Ik werd vervuld van dank, heb de Covid-regels gebroken, hem bij de volgende ontmoeting de handen geschud en hardop bedankt. Wat een geluk; dankjewel papa.

Het even niet weten

Anne Kleisen: “Inzicht verwerven is normaal gesproken een van mijn grootste hobby’s. Mijmerend, mediterend, wandelend of pratend onderzoek ik waar ik in het leven sta en hoe ik daarmee om kan gaan. Maar na drie dagen paniekerig nadenken voor dit stukje over wat mijn grootste inzicht van dit jaar is, moet ik concluderen dat ik simpelweg nog geen intelligente inzichten over dit jaar heb gehad. Voor inzicht heb ik afstand en ruimte nodig en daar is dit jaar geen sprake van.

De bijgevoegde foto? Gemaakt in gelukkigere tijden, toen tentoonstellingen nog niet werden geannuleerd, mijn vriend nog een baan had, wij geen baby tijdens een lockdown hadden gekregen, we nog geen drie kleine kinderen thuis hadden zitten en mijn bedrijf (een yogastudio) nog niet was ingestort. Kortom, toen het leven nog redelijk overzichtelijk was en ik tijd en ruimte had voor inzichten. Nu is er slechts ruimte voor de alomvattende realisatie: ik weet het even niet.”

Schijnzekerheid loslaten

Sofia Opfer: “Maart 2020, ik streep de ene na de andere afspraak in mijn agenda door. Alles is afgelast. In eerste instantie geeft het een soort vakantiestemming; er hoeft even helemaal niets. Tegelijkertijd bekruipt mij een gevoel van onbehagen. De afspraken in mijn agenda zijn een soort ankers, beloftes van verbondenheid die de nabije toekomst zin geven. Deze schijnzekerheid loslaten is een interessante oefening.

De Boeddha kon een week lang tevreden onder een boom zitten, zonder afleiding en zonder vermaak. Hoe lang hou ik dat vol? Het is de kunst om je niet te laten meeslepen door alles wat je wil of zogenaamd nog moet. Als het lukt om de onrust te weerstaan, komt er na verloop van tijd vanzelf ruimte voor ontspanning en tevredenheid. Wie tevreden is met wat zich hier en nu aandient hoeft niets na te jagen en heeft ook niets te verliezen. Dat is vrijheid.”

Remmen en rondkijken

Jolanda Breur: “Nog nooit tornden we in mijn herinnering zo massaal aan ons dagritme als afgelopen jaar. We moesten wel, met de wereldwijde coronacrisis. Korter en op andere momenten de deur uit, nieuwe of hervonden hobby’s in huis en meer tijd door minder te reizen. In een oogwenk stond de samenleving op de rem. We keken eens goed om ons heen en dachten: zitten we nog wel op het juiste spoor in het dagelijks leven? Of moeten werk, vrijetijdsbesteding en omgang met onze omgeving op de schop?

Ik zag deze aandacht en bezinning dit jaar weerspiegeld in de interviews die ik voor Bodhi maakte. Persoonlijke en soms aangrijpende verhalen van mensen voor wie het boeddhisme een inspiratiebron is. Voor hen zijn die rem en dat rondzien al langer een alledaagse praktijk. Dat vergt wel meditatief onderhoud. Zeker in een maatschappij waar productiviteit de norm is. Toch doen ze het iedere dag weer, tegen de klippen op. En ze varen er wel bij. Als er één triviale gewoonte wijdverspreid beklijft na de crisis, laat het dan remmen en rondkijken zijn.”

Met aandacht door het leven bewegen

Ana Karadarevic: “Onlangs sprak ik met iemand die zich haastig over straat bewoog, niet de tijd nam om te luisteren en snel klaarstond met een oordeel. Ik werd moe van zijn gejaagdheid en slaakte een zucht van verlichting toen ik weer alleen was. Door deze ontmoeting besefte ik: ik bevind me op een andere frequentie dan mensen die vluchtig door het leven gaan. Ik voel me meer gegrond en richt mijn aandacht bewust op mensen en dingen om me heen. Tijdens een recent bezoek aan het Stedelijk Museum in Amsterdam keek ik minutenlang naar kunstwerken van Ulay, terwijl andere bezoekers voorbij snelden naar de volgende zaal.

Dat ik me aandachtig door het leven beweeg is niet vanzelfsprekend. Sinds een burn-out enkele jaren geleden moest ik het opnieuw leren. Mediteren kon een worsteling zijn, omdat de wereld daarbuiten om aandacht schreeuwde en de ademhalingen vergezeld gingen van gedachten die over elkaar heen buitelden om me af te leiden. Toen brak er een wereldwijde pandemie uit en werd ik plots teruggeworpen op mezelf. Het verwoestende coronavirus stelde me in staat om meer naar binnen te keren.”

Dingen die niet doorgaan

Kitty Arends: “Het begon ergens begin maart, toen KLM dat reisje naar Washington moest cancelen. Iets met een virus. Niet veel later volgde de hele maand april: geannuleerd, vanwege een pittige medische ingreep waar ik 6 weken van moest herstellen. Temidden van die turbulentie strandde eind juli, na lang wikken en wegen, mijn relatie.

Nu is het kerstvakantie, en zijn alle voorzichtige plannetjes die ik had ook gesneuveld. Er is geen twijfel meer over mogelijk: 2020 is het jaar van ‘dingen die niet doorgaan’. Nog niet eerder was er zoveel vergankelijkheid in mijn leven. Tegelijkertijd was ik ook niet eerder zo in staat tot berusting. Misschien juist wel vanwege mijn medische avontuur, waarin er eventjes sprake was van potentiële kwaadaardigheid. Temidden van die doodsangst voelde ik voor het eerst een intense connectie met het leven en al mijn rijkdommen. De vele vriendschappen. De fijne band met mijn familie. Kunnen leven van het werk dat ik graag doe. En de blaadjes aan de bomen, de blaadjes!

Toegegeven: die euforie is nu wel weer uitgewerkt. Maar ik ben ‘m niet vergeten. Vooral in tijden van zelfmedelijden verplaats ik mezelf weer even naar die maand mei, die met ‘de blaadjes!’ Het helpt me aanwezig te zijn in mijn leven zoals het is. En het herinnert me aan het groots mogelijke cliché dat je op een boeddhistische website zult aantreffen: dit moment is écht het enige dat we hebben. En het is meer dan genoeg.”