Meditatie voor sceptici

Harris valt in hoofdstuk 1 met de deur in huis: meditatie is goed voor je.

Het was tijdens een live-uitzending, toen ABC News-presentator Dan Harris plotseling een paniekaanval kreeg. Sindsdien mediteert hij en schreef hij er zelfs een boek over, 10% Happier, waarin hij meditatie van mystiek wil ontdoen. Omdat hij vervolgens merkte dat mensen vaak allerlei redenen verzinnen om er vooral niet aan te beginnen, schreef hij een tweede boek: Meditation for Fidgety Sceptics (meditatie voor onrustige sceptici).

Om te ontdekken waarom mensen massaal het kussentje vermijden, gaat Harris op roadtrip door Amerika, samen met een meditatieleraar, de sympathieke Jeff Warren. In een enorme oranje bus, die kort ervoor nog was gehuurd door de sterren van funkband Parliament-Funkadelic, toeren ze door het land. Onderweg houden de mannen halt bij onder andere Dan’s collega’s, een militaire academie en een schrijfgroep voor ex-delinquenten. De mensen vertellen wat ze tegenhoudt om te mediteren, en Jeff komt met bijpassende geleide meditaties (ook te vinden in de bijbehorende app).

“Ik kan het niet”

De eerste stop is bij Dan’s collega’s van ABC News. Want: “TV newsrooms are like the embodiment of ‘the monkey mind’, characterized by the collective attention span of a squirrel.” Aan een klein groepje nieuwsmensen leert Jeff de basis van mindfulnessmeditatie: zitten en focussen op de ademhaling. Hij leert ze dat meditatie niet betekent dat je moet stoppen met denken, maar dat je een nieuwe relatie tot je denken ontwikkelt: een relatie van gelijkmoedigheid. Merk je op dat je aan van alles denkt, label het dan: denken. En keer terug naar je adem. Doe het op een nieuwsgierige manier, en – hier hamert Jeff echt op – met vriendelijkheid.

“Ik heb geen tijd”

Een veelgehoorde en effectieve smoes. En hardnekkig. In dit hoofdstuk krijgen we enkele tips voorgeschoteld om deze smoes te pareren. Je hebt geen tijd? Beloon jezelf: denk aan die zalige stressreductie die meditatie oplevert. Plan je meditatiemoment strategisch, en geef jezelf toestemming om te falen. Begin steeds opnieuw. En streef ernaar om dagelijks te mediteren. Of bijna dagelijks. Te streng zijn kan een averechts effect hebben.

En dan nog iets wat voor mij, fronsen-van-inspanning-meditator, een nieuw idee is: probeer het leuk te vinden. Probeer je voor te stellen dat het fijn kan voelen om gewoon in je lichaam te zitten. Om je “levendheid” te voelen. Probeer of je de gewaarwordingen in je lichaam prettig kunt vinden. Niet per se superheerlijk, maar gewoon ietsje beter dan neutraal.

“Meditatie is egoïstisch”

Een veel geziene beer op de weg is dat mensen meditatie te zelfzuchtig vinden. Zelfzorg vinden ze maar egoïstisch. Dat heb ik zelf ook, wat ik graag wijt aan het feit dat ik ben opgegroeid in calvinistisch Friesland. Gewoon normaal doen, lekker bescheiden, en het niet te gek maken met allerlei verwennerij. Maar dit bezwaar countert Jeff met het idee dat als je beter voor jezelf zorgt, je ook beter voor anderen kunt zorgen, volgens hem een cruciaal aspect van meditatie.

“Meditatie is eng”

Aha, mijn nummer 1 reden om niet te mediteren! We vermijden meditatie omdat we niet alleen willen zijn met onze gedachten. We zijn bang dat we, als we naar binnen kijken, een doos van Pandora openen vol met verlammende emoties. Harris zegt: ja, meditatie kan ons in contact brengen met onze diepe angsten, maar daardoor kunnen we juist proactief met onze emoties werken in plaats van te moeten wachten tot ze ons plots overvallen. Bovendien, zegt Jeff, is datgene wat je vermijdt niet altijd zo eng als je vreesde. Als je eindelijk die deur op een kier zet, blijkt dat er een muisje achter zit, en geen eng monster. Hoe meer we onze emotionele gewoontes bestuderen, hoe minder krachtig ze worden. Dus: er zit een cadeau in de doos van Pandora, namelijk minder negatieve emoties.

“Ik hou het niet vol”

Hoe hou je je meditatiepraktijk vol? Het boek eindigt met nog een handig rijtje pro-tips. Wees lief voor jezelf, stel haalbare doelen, blijf gemotiveerd met boeken, podcasts en geleide meditaties. En vooral: beoordeel je praktijk niet te streng. Zoals Jon Kabat-Zinn zegt: “Meditation is not about feeling a certain way. It’s about feeling the way you feel.” En zoals Sharon Salzberg zegt: “We don’t meditate to get better at meditating; we meditate to get better at life.”

Tomeloze puppy-energie

Toen ik dit boek las was ik zelf net weer begonnen met mediteren. Ik worstel de laatste tijd met een tomeloze, ongerichte en in chaos uitmondende energie, een nieuwe levenslust waar ik nog niet echt mee om weet te gaan. De timing om dit boek te lezen was goed gekozen dus. Wel vond ik het ook een pittig boek, vooral omdat Dan zo veel gebruikmaakt van zelfspot. Het was daardoor moeilijk om me in hem in te leven en hem serieus te nemen. Ook Dan’s allergie voor alles wat naar esoterie ruikt, is vrij irritant. Zo mag Jeff van Dan best een metta-meditatie in het boek zetten, als hij maar niet het woord ‘hart’ gebruikt. Nou zeg. Het geforceerde wegduwen van alle spiritualiteit maakt dat het boek oppervlakkig aanvoelt.

Maar het boek maakt op het einde een draai. De maskers lijken dan af te vallen. Harris vertelt hoe het hem na de roadtrip vergaat (namelijk niet heel goed), en Jeff mag van hem eindelijk de diepte ingaan. Ja, zegt die, meditatie maakt je geconcentreerder, minder depressief en angstig, en zorgzamer voor jezelf en de wereld om je heen. Maar uiteindelijk is er ook een dieper effect: je leven krijgt een extra dimensie, die je God kunt noemen, of Zijn, of leegte. De wereld wordt er magischer van. Je wordt je bewust van het wonder dat het leven is. Dat is wat hij verlichting noemt. “Enlightenment, I believe, is right where you are, right now. It’s just having a different relationship to it that’s based on kindness and acceptance.”

Toch nog verlicht

Wat ik vooral van het boek heb geleerd is om met een beetje humor en een heleboel vriendelijkheid naar je beoefening en je leven te kijken. Het hogere doel van het boek, mensen helpen, vind ik echt mooi en dat geeft het meteen een boeddhistisch stempel. Ik heb er ook van geleerd dat meditatie iets doet met je beleving van tijd. Heb je in het dagelijks leven vaak het gevoel dat er veel te weinig tijd is, terwijl je tegelijkertijd je tijd verdoet? Tijdens meditatie wordt de tijd juist uitgerekt. Doordat je geconcentreerder bent, haal je meer uit het moment. Je tijd wordt rijker. Waarmee ik niet bedoel dat je lekker nog meer dingen in je dag kunt proppen, maar eerder dat je levenskwaliteit verbetert.

Zou ik dit boek aanraden aan mensen die willen beginnen met meditatie? Hmm. De verhalen van de geïnterviewden bieden veel herkenning, en de geleide meditaties in de app zijn handig. Maar het boek is wel écht voor fidgety sceptics. Het spottende en ijdele van een kwibus als Dan Harris moet je maar net liggen. Ikzelf ben denk ik niet sceptisch genoeg. Maar dat is ook een waardevol inzicht.

Bonus:

De ‘panic attack’ van Dan Harris: