Ondertussen in Tibet, het bloedend hart van het boeddhisme

Tibet, een regio waar de aarde zich van haar beste kant laat zien. Een magische plek met turkoois gekleurde heilige meren en besneeuwde bergtoppen die de hemel raken. Uniek vanwege de mensen die er vanuit compassie leven, samen met de wilde dieren die alle ontberingen van de grillige natuur doorstaan. Diezelfde regio is het toonbeeld van onderdrukking door de Chinese overheid, die de natuur, mensen en dieren controleert en overheerst. 

De bedreiging van het boeddhisme in Tibet

De hoogvlakte lijdt onder desastreuze economische activiteiten en mensen worden zonder proces veroordeeld en gemarteld. Ondertussen brengen Chinese officials nomaden en boeren over naar werkkampen en is uitoefenen van de eigen cultuur verboden. Het boeddhistische hart klopt nog steeds dankzij de verbannen Tibetanen die zich wereldwijd inspannen hun culturele erfgoed te behouden. In de Tibetaanse Autonome Regio zelf lijkt dat al lang niet meer mogelijk, de inzet van hun verbannen leider de Dalai Lama ten spijt. Wie luidt de noodklok voor de boeddhistische Tibetanen?

Tibet van binnenuit

Ik moest en zou Tibet bezoeken, vlak na mijn dertigste in 2010. Het boeddhisme hield me al jaren bezig vanuit een persoonlijke zoektocht naar rust in mijn leven. Op dat moment was ik zelfstandig ondernemer, vrijgezel en zonder kind. Genoeg tijd dus om te vertrekken. Op eigen houtje rondreizen in Tibet was niet meer toegestaan. Daarom ging ik georganiseerd in een groepje op pad via het Chinese Chengdu naar Tibet. Gedurende twee weken bezocht ik een duizelingwekkend aantal kloosters, een heilig meer, afgelegen dorpjes en een prachtige gletsjer. Niet geheel volgens planning bezocht ik ook een ziekenhuis nabij de Tibetaanse hoofdstad Lhasa. Daar moest een van de medereizigers een kritieke operatie ondergaan vanwege een zware beroerte. Nog nooit had ik zo gevreesd voor iemands leven. 

Authentieke voedingsbodem voor een boeddhistische levenshouding

Al met al een reis die me veel leerde over mijn eigen onrust en angsten. Tegelijkertijd een ervaring van onschatbare waarde dankzij het imposante landschap en de kwetsbare, vredelievende bevolking. Bovendien werd mijn boeddhistische levenshouding gevoed op een manier die geen enkel boek voor elkaar had gekregen. In Tibet leerde ik mijn leven te zien voor wat het was: dat van een vrouw die de eenzaamheid opzocht om zich te beschermen tegen iedereen die een oordeel kon vellen. Die confrontatie met mezelf gaf ruimte voor de ontwikkeling van mijn ware boeddha aard: een intens verlangen om me te verbinden met alle ‘levende wezens’ vanuit alles wat ik van nature bij me droeg; met een beginner’s mind.

De leider in ballingschap en zijn Tibetaanse volgelingen

Van de Chinese bezetting had ik tijdens mijn reis het nodige gezien. Afgezien van intensieve controles op de locaties die we bezochten, was de aanwezigheid van militaire officials niet te missen. Zodra je een stad van enige betekenis binnenreed, stonden de militairen formeel opgesteld. Maar het meest duidelijk voelbaar werd de onderdrukking tijdens gesprekjes met monniken. 

Ik zal nooit vergeten dat ik een jongeman aansprak die de vloer veegde in het wereldbekende Potala, het winterpaleis van de Dalai Lama. Verlegen keek de monnik mij aan. Ik wilde van hem weten of hij de Dalai Lama wel eens had gezien. Hij durfde nauwelijks hoorbaar te antwoorden. Het was voor hem verboden te praten over de heiligheid. Zijn grote voorbeeld had hij nog nooit gezien, maar uit de blik in zijn ogen kon ik aflezen dat hij niets liever wilde. 

Net zo memorabel was het moment waarop ik onze Tibetaanse reisgids mijn boek liet zien met een foto van de Dalai Lama. Voor mij een van de vele foto’s, maar voor hem verboden materiaal. Een paar seconden de glimp op te mogen vangen van zijn leider, was voor hem een ongelooflijk geschenk. 

De bakermat van compassie

Terug in Nederland verdiepte ik mij in het boeddhisme, zonder dat het over Tibet hoefde te gaan. Het boeddhisme was voor mij niet gebonden aan een stroming of regio. Desondanks hadden de Tibetanen een ongekende indruk op mij achtergelaten. De Chinese bezetting verdween voor mij naar de achtergrond, ik wilde vooral genieten van al het mooie: van de zeldzame sneeuwluipaard, de betoverende mensen en het grillige landschap. Zo intensiveerde ik mijn vriendschap met fotograaf Frederic Lemalet die in de onherbergzame gebieden van Tibet het dagelijks leven van nomaden fotografeerde. En wilde ik alles weten van kennissen die het gebied in de jaren na mij bezochten.

De urgentie van de Tibetaanse zaak en het boeddhistische erfgoed

Tibet werd voor mij een onschendbaar sprookje totdat in 2018 de Dalai Lama ons land bezocht. Zijn lezingen in de Ahoy waren razend populair. Het plein voor de entreehal werd bevolkt door gevluchte Tibetanen die hun leider eindelijk zouden ontmoeten. Tijdens een sessie waartoe het algemeen publiek geen toegang had, sprak de Dalai Lama zijn mensen toe en stak hen een hart onder de riem. De andere twee publieke lezingen woonde ik bij en al snel ontdekte ik de urgentie van de Tibetaanse zaak. 

Het hart van het boeddhisme dreigde te verdwijnen onder druk van de Chinese overheid. Maar zoals altijd wist de ‘eenvoudige monnik’ met compassie en wijsheid de kwesties te doorgronden. Uit zijn woorden klonk hoop voor de toekomst. Hij maakte alle toehoorders duidelijk hoe ernstig de situatie was en wist dit tegelijkertijd te vertalen naar mededogen. Door samen te werken met de Chinese overheid zou er een toekomst mogelijk zijn waarin de Tibetanen naar huis mochten met behoud van cultuur. Iets dat niet alleen goed zou zijn voor de regio’s in Azië, maar voor de hele wereld. Want, zoals de Dalai Lama regelmatig predikt: het boeddhisme biedt een wetenschappelijke voedingsbodem voor het welzijn van alle mensen en dieren op deze planeet.

Ernstige schendingen van mensenrechten in de Tibetaanse Autonome Regio

Het bezoek van de Dalai Lama had mij doen inzien hoe ernstig de levenssituatie van de Tibetanen werd bedreigd. Ik wilde de mooie herinneringen behouden, en tegelijkertijd niet wegkijken als het minder fraai werd. En zo zag ik hoe monniken zichzelf verbrandden uit wanhoop of misschien juist hoop voor hun cultuur. Ik las steeds vaker over de ernstige schendingen van mensenrechten en het gedwongen te werk stellen van Tibetanen in werkkampen van de Chinese overheid. Ik besefte dat de roep om een vrij Tibet urgenter dan ooit was.  

Een persoonlijke inzet voor de Tibetanen

Omdat ik er nu zoveel meer over weet, kan ik niet meer afwachten. Onlangs tekende ik de petitie van Save Tibet om bij de VN aandacht te vragen voor de noodsituatie. En uitte ik mijn ongenoegen via social media. Tevens sprak ik met Christa Meindersma, Director Advocacy and Communications bij International Campaign for Tibet (Save Tibet). Haar organisatie zet zich in om de misstanden in Tibet kenbaar te maken aan politieke leiders en organisaties die het verschil kunnen maken. Ook voor haar is het moeilijk te verteren dat de aandacht in de media minimaal is, terwijl de misstanden ernstig zijn. ‘Daarom wil ik veel bekendheid voor het Tibetaanse verhaal’, vertelt Christa. “De politiek moet er ook meer aandacht aan geven, net als de Verenigde Naties. China komt regelmatig in het nieuws, maar Tibet wordt vergeten.”

Waarom ontbreekt Tibet op de agenda? 

Zijn we vluchteling-moe? Te druk met corona? Denken we alleen nog aan het klimaat? Hoe komt het toch dat een regio die op de tweede plek staat van minst vrije landen op aarde (net onder Syrië) en waar het nog erger met de vrijheid is gesteld dan in Noord-Korea, niet top of mind is op het politieke wereldtoneel? 

Een belangrijke verklaring is te vinden in de censuur. Journalisten zijn al jaren niet meer welkom in Tibet. Niemand komt het land in en er komt geen objectief nieuws naar buiten. Een enkele keer duikt er iets op via social media, maar dat is marginaal vergeleken bij de mensenrechten schendingen die er op grote schaal plaatsvinden. 

Onafhankelijke journalistiek onmogelijk in Tibet

Verschillende journalisten zoals Garrie van Pixteren, NRC-correspondent in Peking, en Brice Pedroletti, Peking correspondent voor Le Monde, draaien er niet omheen: onafhankelijke berichtgeving is niet mogelijk. Sind 2008 is Tibet hermetisch afgesloten voor de pers, enkel toeristen zijn welkom of journalisten die bereid zijn een verhaal te schrijven zoals de Chinese overheid dat wil. De propaganda machine draait overuren: de overheid nodigt journalisten regelmatig uit voor persreizen waarbij alles tot in detail is uitgewerkt zonder persvrijheid. Een enkele keer lukt het nog wel, zoals de Franse journalist Ursula Gauthier in 2015, maar ook dan is de vrije nieuwsgaring beperkt. Je moet vooral oppassen voor je leven en dat van de mensen die je ondervraagt.

Dankzij organisaties zoals Human Rights Watch komen er nog wel feiten naar buiten. Zo overleed recent wederom een Tibetaan aan zijn verwondingen in de gevangenis: Kunchok Jinpa, een 51-jarige Tibetaan reisgids. Ook de 19-jarige Tibetaanse monnik Tenzin Nyima stierf nadat hij in hechtenis was geslagen. 

Wie luidt de noodklok voor Tibet en haar boeddhistische cultuur?

Gelukkig zijn er ook successen te noemen. Want zoals de Dalai Lama zijn mensen blijft inspireren, laten ook de belangenorganisaties en overheden positieve geluiden horen. Tijdens de campagne voor 2020 beloofde Biden dat zijn regering ‘zal opkomen voor het volk van Tibet’. En tijdens het eerste gesprek van de nieuwe Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken (Blinken) met China’s topdiplomaat benadrukt hij dat de VS zal blijven aandringen op mensenrechten en democratische waarden in Tibet. 

Eerder dit jaar werd een wetsvoorstel goedgekeurd door het Amerikaanse Congres die de steun van de VS voor Tibetanen op belangrijke gebieden drastisch opvoert. Onder meer door Chinese ambtenaren te bestraffen als ze proberen de volgende Dalai Lama te benoemen.

Ook in Nederland doen enkele politici hun best de Tibetaanse zaak in beeld te houden. Een voorbeeld hiervan is Martijn van Helvert die in Den Haag het belang van vrije toegang tot Tibet benadrukt. De CDA politicus wil met een groep Europese landen sancties treffen tegen Chinese officials die toegang to Tibet tegenwerken.

Tibet en het boeddhisme hebben de wereld hard nodig.

En de wereld kan niet zonder Tibet: vanwege het Tibetaanse plateau Het Tibetaanse Plateau is een van de meest ongerepte ecologische regio's ter wereld. Het plateau staat bekend als de derde pool, omdat het de grootste land-ijsmassa's bevat buiten de Noord-, en Zuidpool. Het Tibetaanse plateau bevat smeltwater van gletsjers dat bijdraagt aan de watervoorziening van meer dan een miljard mensen. Bron: Save Tibet. als levensader voor onze aarde, het boeddhisme dat de mensheid inspireert, authentieke mensen die compassie uitdragen en de zeldzame diersoorten die de oerkracht van leven zijn. Het is belangrijk dat de zowel het magische als ook het gruwelijke onrecht in deze regio hoog op de agenda blijft staan. In de hoop dat het hart weer vrijuit kloppen zal.

Meer vrouwen en Tibet
Bodhi verzamelde de mooiste films en artikelen over sterke vrouwen in het boeddhisme
Lees meer over de documentaire The Geshema is born, over een groepje nonnen die het glazen plafon in het Tibetaans boeddhisme doorbreken