Dit gebeurt er als managers mediteren

Wie een leiderschapstraining zoekt, wordt met masterclasses en ontwikkeltrajecten om de oren geslagen. Je hebt persoonlijk leiderschap, dienend leiderschap, authentiek, informeel en transformatief leiderschap. Voor mensen met een bijzondere smaak is er destructief of zelfs spiritueel leiderschap. En nu is er ook de Alsa-leergang: een leiderschapsprogramma gebaseerd op boeddhistische waarden. Wat voegt deze opleiding toe aan het weelderige landschap van leiderschapstrainingen?

Focus op meditatie

Volgens Boris Wanders, een van de drie oprichters, onderscheidt de Alsa-leergang zich door de sterke focus op meditatie: “Elke module begint ermee en thuis mediteren de deelnemers gewoon door”, vertelt Boris. “Ze zijn gewend heel actief te zijn, dus het in stilte zitten is echt een ontdekking voor hen. Veel andere programma’s duren twee of drie dagen en dan kun je iets nieuws. Wij bieden daarentegen vooral een rijke onderzoeksomgeving, waarin ruimte is voor persoonlijke verschillen.”

Wat het concreet oplevert, dat weet je niet van tevoren, vertelt Boris er direct bij. “Maar dat is ok, het is een nieuwe manier van leren. We zijn gewend aan allerlei theorieën en modellen, maar wij doen – lijkt het – bijna niets. Het is vooral innerlijk werk, en dat werkt door in de kwaliteit van de contacten op het werk.”

Het persoonlijke en het grote geheel

De Alsa-leergang werd begin 2016 ontwikkeld door Judith Lechner, Paul van Toledo en Boris Wanders. Het idee kwam van Judith, die bestuurskundige is. Paul is een ervaren leiderschaps- en compassietrainer en Boris heeft een pedagogisch-didactische achtergrond. Alle drie zijn ze student in het boeddhisme en opgeleid tot meditatie-instructeur.

Die boeddhistische roots komen ook terug in hoe de opleiding is opgebouwd. Alsa betekent: authentic leadership, system awareness. Hierin kun je twee polen onderscheiden: die van ‘het persoonlijke’ en ‘het grotere geheel’. Boris: “Het eerste leerjaar gaat over het persoonlijke. Authentiek leiderschap gaat over jezelf: je onderzoekt wat authenticiteit betekent voor jou als leidinggevende. Een boeddhist zou kunnen zeggen: dat is de Theravada-stap Het Theravada-boeddhisme verwijst naar de vroeg-boeddhistische scholen die vlak na het overlijden van de Boeddha ontstonden. Beoefenaars bestuderen vooral de eigen geest om verlichting te bereiken. , het idee dat ‘verlichting’ begint bij je eigen ontwikkeling. In het tweede jaar gaat het over system awareness, en breid je je onderzoek uit naar de omgeving, de organisatie, en hoe je die kunt verbeteren. Dat is vergelijkbaar met de Mahayana-aspiratie Het Mahayana-boeddhisme is een latere stroming waarin naast de eigen verlichting veel nadruk wordt gelegd op compassie en het helpen van anderen om verlichting te bereiken. , het streven om niet alleen jezelf te helpen, maar ook andere levende wezens.”

Vertrouwen, vriendelijkheid, moed

De eerste leergang, die begon in 2017 en waar in totaal tien leiders aan hebben deelgenomen, wordt deze maand afgerond. Tijdens tien modules werkten de deelnemers aan hun leiderschap aan de hand van vijf kernwaarden: vertrouwen, vriendelijkheid, discipline, geduld en moed. Meditatie, oefeningen en coachingsgesprekken wisselen elkaar af. “Kan ik vriendelijk zijn als leidinggevende? Kun je iemand met vriendelijkheid ontslaan? Hoe los ik steeds terugkerende conflicten op?” Het is slechts een greep uit het soort vragen dat de deelnemers de afgelopen twee jaar tegenkwamen tijdens de Alsa-leergang.

De methode noemt Boris ‘onderzoekend leren’. “We zien de leergang als een onderzoeksgemeenschap”, licht hij toe. “Bij andere trainingen draait het vaak alleen om praten, bij ons gaat het om zoeken en ervaren. Een van de deelnemers zag zichzelf bijvoorbeeld als vriendelijk, maar vond dat hij dat moest onderdrukken in zijn rol als leider. Nu heeft hij ontdekt hoe hij toch een vriendelijke leider kan zijn. Dat heeft hij ook uitgeprobeerd in de groep, en dat had een positief effect. Die ervaring, die raak je niet meer kwijt.”

Voortdurend jakkeren

Ook de deelnemers zelf vertellen graag over de impact van de opleiding op hun dagelijks functioneren. Voor Petra van Ruiten (56) bijvoorbeeld, kwam de Alsa-leergang als geroepen. Ze zat niet op haar plek in een zware managementfunctie op een hogeschool en is daar tijdens de leergang ook mee gestopt. “Als leidinggevende dacht ik: je moet voor de troepen uitlopen, het heft in handen nemen. Nu heb ik een andere vorm van leiderschap gevonden. Ik voel me meer onderdeel van het team, en ben toch zichtbaar als directeur. Best spannend! Het is veel makkelijker om er gewoon zelf te gaan staan.”

Petra merkt de verandering ‘in haar hele zijn’: “Het voortdurende jakkeren is weg, er is rust, reflectie en creativiteit ontstaan. Vanmorgen ben ik bijvoorbeeld wandelend naar mijn werk gegaan. Alsa heeft me geholpen een duidelijke keuze te maken, dat zetje had ik nodig. Het helpt bij het vinden van je eigen pad.”

Anne Willem Pranger (32), directeur van een groothandel, heeft zich heel impulsief ingeschreven. “Het heeft veel meer opgeleverd dan ik verwacht had. In andere leiderschapscursussen is het van: dit moet je doen, en dan komt het helemaal goed met je! Hier was het: het zit in jezelf, ga het maar zoeken. Als leider was ik altijd vrij hard, academisch, doelmatig. Nu ben ik meer betrokken, ik heb meer aandacht voor mijn mensen, het is fijner werken.”

De nuchtere Groninger had geen enkele ervaring met meditatie. “Ik kwam als een lompe hark binnen,” lacht hij. “De eerste retraite viel rauw op mijn dak! Maar ik vond het fantastisch. Wel pittig, ik voelde me net zo’n sneeuwbol die heel hard door elkaar geschud is. Fascinerend. Nog steeds mediteer ik elke ochtend en avond. Ik heb een drukke job, veel stress, veel verantwoordelijkheid. Meditatie laat me steeds weer zien dat je het zelf doet: zorgen, angst… mijn hoofd maakt het zelf. Ik ben nu relaxter, kan beter functioneren.”

“Als leider ben ik toegankelijker geworden, vriendelijker ook,” vult Tim van den Heuvel (32) aan. Hij heeft een start-up die boodschappen thuisbezorgt. “Ik ben scherper, en ik geef meer ruimte aan anderen. Meditatie was nieuw voor mij, ik vind het nog steeds wennen. Toch ben ik de waarde van het zitten gaan inzien. Het heeft de deur geopend naar meer in het hier zijn.”

Prettige bijwerkingen

De effecten van de leergang blijven niet beperkt tot alleen leiderschap. Sommige deelnemers ervaarden onverwachte ‘bijwerkingen’ van de leergang. Deelnemer Teun van Wijk (65) bijvoorbeeld, is tijdens de leergang langzaamaan gestopt met zijn werk als mededirecteur van een adviesbureau. Hij is er wel blijven werken. “Ik vroeg me steeds af: wat ga ik doen na mijn pensioen? Nu zie ik dat dat de verkeerde vraag is. Als je het weet, dan weet je het, en tot die tijd doe ik wat ik doe, en dat hoef ik aan niemand uit te leggen! Ik vind mijn werk heel leuk, waarom zou ik stoppen omdat ik toevallig 65 ben?”

Tim van den Heuvel was vooral op zoek naar balans. Sinds hij vier jaar geleden met zijn start-up begon, is zijn leven een rollercoaster. “Het is heel hectisch. Eerst ben je bezig met overleven, voldoende tijd en geld creëren, dan groei je en begint het weer van voren af aan. Ik was altijd aan het werk, dat kwam op de eerste plaats. Dankzij de leergang ben ik de relatie met mijn vriendin maar ook met mijn familie meer gaan waarderen. Het heeft me nieuwsgierig gemaakt.”

Effect op organisaties

Zien de deelnemers naast de positieve effecten bij zichzelf ook dat er binnen organisaties iets verandert? Die vraag vindt Boris lastig te beantwoorden: “De deelnemers merken dat ze zelf een verschil maken. Dat is voor nu de opbrengst in de organisatie. De mensen veranderen, maar de organisatie niet per se. Je kunt dat niet forceren, maar je moet jezelf ook niet kleiner maken. Het is geen gemakkelijke weg. De leidinggevenden hebben er veel aan, maar de langetermijneffecten op de organisaties zijn nog niet duidelijk.”

“Maar daar zit voor mij ook de kern van de Alsa-leergang”, vervolgt Boris. “Ken je dat verhaal van een klein vogeltje dat over een heel grote bosbrand vliegt? Het vogeltje vliegt naar een meer, neemt wat water in zijn bekje en laat dat druppeltje water op de brand vallen. En dan nog een keer, en nog een keer. Waarom? Heeft het zin? Geen idee, maar het is de keuze van het vogeltje. Ook voor de deelnemers geldt dat: als je dat al doet, uit overtuiging één druppeltje verschil maken… Dan maakt het niet zoveel uit dat je niet weet wat voor effect het zal hebben.”

En vervolgens lachend: “Maar denk nu niet dat we een softe bende niet-weters gekweekt hebben! Om terug te komen op de vraag ‘kun je iemand ontslaan met vriendelijkheid?’. Ja, dat kan, als je de moed hebt om de pijn van de ander te voelen. En daar moet je heel stevig voor zijn. Daarom duurt de leergang ook twee jaar, het is een langdurig proces. Authenticiteit kun je gewoon leren.”

Meer weten of opgeven voor de leergang?
Kijk op www.alsa-leergang.nl