Oost, West, wat is het best?

‘Het was niet iets dat me van buiten werd aangereikt of opgelegd, maar een herkenning en besluit van binnenuit.’ Hoe zou het zijn om letterlijk de helft van het jaar in Azië te wonen en de andere helft in Europa? Floor sprak met de Finse Anna-Kaisa die de helft van het jaar in India doorbrengt. Ze werd boeddhist en heeft een relatie met de in India geboren Tashi. 

Hoe belandt een westers mens in India? Is mijn eerste prangende vraag aan de Finse Anna-Kaisa (34). Ze lacht voluit: ‘In eerste instantie was het geen liefde op het eerste gezicht. Niet met India en ook niet met mijn geliefde Tashi. Mijn eerste reizen naar India waren in 2000 en 2001 naar Goa. Er hing een fijne sfeer, maar verder gebeurde er niets speciaals. Pas een paar jaar later, in 2005, las ik een boek over de Indiase streek Ladakh in het Himalayagebergte, waar de Tibetaanse cultuur sterk vertegenwoordigd is. Dat boek prikkelde mijn nieuwsgierigheid. Toen had ik een heel sterk gevoel dat ik de Himalaya, de Dalai Lama en het Tibetaanse volk wilde zien.’ 

Anna-Kaisa

Besluit van binnenuit 
En dan slaat de vlam wel in de pan. India zoals ze het de eerste keer ervaart is vooral uitdagend, anders en vooral heel vreemd. Maar in Dharamsala, de stad waar de Tibetaanse regering in ballingschap is gevestigd en waar duizenden Tibetaanse vluchtelingen wonen, voelt Anna-Kaisa zich snel thuis. Dit gevoel omschrijft ze als: ‘a kind of cozy and homelike feeling.’ Ze blijft er langer dan gedacht. Ook neemt ze deel aan een introductieretraite Tibetaans boeddhisme. Daarna heeft ze een paar maanden nodig om alle indrukken te verwerken en gaat ze wandelen in de bergen van Nepal. 

In Bodhgaya, de plaats waar Gautama Boeddha volgens de overlevering onder een bodhiboom verlichting bereikte, ontmoet ze vervolgens de leraar Lama Zopa Rinpoche. ‘Ik herkende me in wat er in de leringen werd gezegd en maakte neerbuigingen voor de afbeelding van Boeddha. Op een bepaald moment heb ik de stap gezet om me toe te leggen op het boeddhistische pad. Dat gebeurde veel sneller dan ik had verwacht. Het was niet iets dat me van buiten werd aangereikt of opgelegd, maar een herkenning en besluit van binnenuit.’

In de jaren die volgen gaat Anna-Kaisa een aantal keer terug om retraites te doen in Bodhgaya, Dharamsala en Lishu Institute in Dehradun. Vaak huurt ze een periode een kamer in Dharamsala en mediteert daar. Dagelijks bezoekt ze een tempel om daar mantra’s te reciteren en een praatje te maken met de nonnen. En ze leert de thangka-schilder Tashi kennen: eerst zijn ze vrienden, later geliefden.

Dharamsala

Bön-boeddhist in Finland
Retraites doen in India is één ding, boeddhist zijn in Europa is een ander verhaal. Anna-Kaisa vertelt dat ze al in India het advies krijgt van Europese boeddhisten om ook in haar thuisland betrokken te raken. Dus googelt ze naar boeddhistische activiteiten en bezoekt retraites in verschillende stromingen. 

Uiteindelijk kiest ze niet voor één stroming, maar vindt ze wel haar belangrijkste leraar in het bön-boeddhisme, Tenzin Wangyal Rinpoche, en wordt voorzitter van zijn organisatie Ligmincha in Finland. Ze volgt een Tibetaanse yoga opleiding (tsa lung trul khor in het Tibetaans) en is nu zelf instructeur. ‘Meditatiebeoefening is de basis in mijn leven geworden. Om te weten wat ik wil en nodig heb in het leven vertrouw ik op de leringen, de oefeningen en de leraar en dat is een kostbaar geschenk. Mijn leraar heeft het over drie aspecten in onze ervaring die helpen te weten wat we nodig hebben: openheid, gewaarzijn en warmte. Of in andere woorden: rust, stilte en ruimte. We raken steeds de weg kwijt, maar kunnen altijd weer terug naar onze meditatiebeoefening: alsof we naar huis terugkeren.’

‘Toch is het in Europa ongewoon om het spirituele pad als prioriteit in je leven te hebben. Er zijn genoeg mogelijkheden om te mediteren en retraites te doen, maar er is minder ondersteuning vanuit de westerse cultuur. In Finland moet ik mijn keuzes verantwoorden en soms kost dat moeite. Aan de andere kant: India stelt mij voor fysieke uitdagingen, omdat ik er vaak ziek ben en dat maakt formele meditatiebeoefening weer lastig. Dus: waar je ook gaat, overal kom je moeilijkheden tegen. Eerder was ik pessimistisch over een leven in Finland. Nu voelt het of ik twee thuislanden heb.’

Heen en weer
Waarschijnlijk was Anna-Kaisa niet zo vaak in India als ze geen relatie had gekregen met Tashi (33). Ze ontmoeten elkaar al in 2007, maar het duurt drie jaar voordat er een relatie ontstaat. ‘Er zijn twee redenen dat ik steeds weer naar India ga en die zijn met elkaar vervlochten. Ik wil samen zijn met Tashi en in India vind ik de juiste sfeer en omstandigheden om het boeddhisme te praktiseren. 

Je tijd verdelen over twee heel verschillende landen en een aantal maanden per jaar je geliefde moeten missen; dat moet toch niet makkelijk zijn. Waarom gaat ze niet gewoon in India wonen? ‘Omdat er in India weinig werk is voor mij, ga ik naar Finland om te werken als danser en Shinto-bodywork practitioner. Ook mijn familie en vrienden maken dat ik steeds weer terug ga. Ik volg retraites, ook in andere Europese landen en heb die daar harder nodig dan in India. Er is meer druk om hard te werken. 

Tashi met een witte aap

Wel of geen verwarming
Hoeveel ervaring ze inmiddels ook heeft met de Tibetaanse cultuur en religie, Anna-Kaisa en Tashi begrijpen elkaar niet vanzelf. ‘We voeren discussies over hoeveel geld we nodig hebben om comfortabel te kunnen leven, over wat te eten als ontbijt, over hoeveel we moeten schoonmaken en over wel of geen verwarming in ons huis. Vooral dat laatste is een heikel punt, omdat ik zo gewend ben om de verwarming aan te zetten als het koud wordt. Tibetanen hebben geen verwarming of kachel, ook niet in de winter. 

We leren allebei nieuwe gewoontes aan. Voor mij is het de kunst flexibel te zijn en om te ontdekken wat ik bereid ben op te geven en wat niet. Verwarming hoort daar dus niet bij! Maar verwarming of geen verwarming, het maakt niet uit dat we elkaar soms niet begrijpen, omdat we op een dieper niveau een verbinding hebben.’ 

In de Tibetaanse cultuur is de rolverdeling tussen man en vrouw vaak een stuk traditioneler: vrouwen koken en doen het huishouden, mannen werken buitenshuis. Veel jonge Tibetanen zijn beïnvloed door westerse cultuur en dat geldt ook voor Tashi. Dat is weer een discussie minder. Toch moet het voor de oudere familieleden even wennen zijn: een Finse schoondochter. Of niet? ‘Tashi’s familie heeft gelukkig een positieve houding naar mij. In het algemeen duurt het lang om in een Tibetaanse familie opgenomen te worden. Dat zie ik ook bij andere westerlingen die een relatie met een Tibetaan(se) hebben. De taal kan al een barrière zijn. Ik spreek geen Tibetaans en zijn oma geen Engels.’

Een ander groot verschil met leven in een westers land is volgens Anna-Kaisa dat er in India veel meer tijd is. ‘Tashi heeft me geleerd dat niets doen geen tijdverspilling is, maar rijkdom, een soort luxe. Ik leer me te ontspannen door rustig aan te doen. In Finland voel ik altijd een bepaalde druk die lijkt te zeggen: je bent pas de moeite waard als je hard werkt. In India werkt het anders, daar is altijd tijd om te stoppen waar je mee bezig bent om een ander te helpen.’

Juist die ervaring van twee culturen maakt dat Anna-Kaisa makkelijker kan relativeren. ‘Heb de moed om te kiezen voor wat je diep van binnen wil’, drukt ze me op het hart. ‘Laat je niet leiden door de eisen van de samenleving. Ik heb ongewone keuzes gemaakt, maar ze zijn het helemaal waard.’