Dagboek van een tiendaagse vipassanaretraite. “Nooit eerder dacht ik zo vaak aan seks”

Het was dag 2 van de tiendaagse vipassanaretraite in de traditie van Goenka Goenka is een vipassanaleraar en speelde een belangrijke rol in het introduceren van vipassana in het Westen. De tiendaagse vipassacursus, zoals veel mensen deze kennen, hebben we mede aan Goenka te danken. en ik zat op een stoel in de slaapzaal. Ik spande me tot het uiterste in om me te concentreren op mijn ademhaling. Ik knikkebolde en viel steeds bijna in slaap. Om 4 uur ’s ochtend opstaan vergt wat van een mens. Plots drongen zich tot mijn stomme verbazing beelden van seks aan me op. Uiteenlopende standjes en mensen kwamen voorbij, op de gekste plekken. Nooit eerder dacht ik zo vaak aan seks als tijdens deze vipassanacursus.

Lange tijd keek ik met verbazing naar de toenemende populariteit van vipassana. Het leek me niks voor mij. Waarom zou iemand vrijwillig tien dagen lang in stilte doorbrengen omringd door vreemden? Dat veranderde toen ik tijdens een burn-out begon te mediteren. Ik werd rustiger en raakte minder snel geïrriteerd. Niet veel later meldde ik me aan voor de cursus in De Glind, in Amersfoort, georganiseerd door de Vipassana Stichting.

Koester geen verwachtingen van een tiendaagse vipassanaretraite

Hoewel ik vooraf de informatie las op de website van de Vipassana Stichting, had niets me kunnen voorbereiden op die erotische shows en het vroege opstaan. Ik hoopte vooral dat de cursus me meer rust zou brengen, en nam me voor om zo open mogelijk aan de cursus mee te doen.

Wat Anneke Kruijer betreft is dat de juiste insteek. Het is nu vijf maanden later en ik spreek met haar over mijn ervaringen. Anneke is assistent-leraar en lid van de Raad van Toezicht van de Vipassana Stichting. “Koester geen verwachtingen van de cursus”, adviseert ze mensen die de tiendaagse vipassanaretraite willen volgen. “Stap er open in, want je weet toch niet wat er gaat gebeuren. Als deelnemer ga je last krijgen van verwachtingen vooraf. Volg de instructies en heb vertrouwen.”

Vraag om hulp bij problemen

Dat vertrouwen had ik tijdens mijn tiendaagse goed kunnen gebruiken. Al op de eerste dag besefte ik dat de cursus hard werken betekende. Vooral fysiek vond ik het zwaar. Tijdens elke meditatiesessie voelde het alsof mijn rug in brand stond. Geen enkele houding was comfortabel. ’s Nachts bleef mijn rug pijn doen en ik sliep bovendien slecht in de slaapzaal, waar ik met acht andere vrouwen lag.

De vipassanameditatie leek mijn nachtrust extra te verstoren. Ironisch genoeg gaf met name de laatste meditatiessessie van de dag, vlak voor het slapengaan, me een energiestoot van jewelste. Ik raakte in een flow tijdens de bodyscan, waar ik met moeite weer uit kwam. Daarna lag ik urenlang klaarwakker op mijn matrasje in de slaapzaal.

Op dat moment had de volgende tip van Anneke Kruijer nuttig kunnen zijn: vraag om hulp. “Je kunt altijd om advies of hulp vragen aan de leraar. Hij is er niet voor niets, maak gebruik van zijn aanwezigheid.”

Een tiendaagse vipassanaretraite is zwaar. Wees zacht voor jezelf en relativeer je emoties

Ik vroeg niet om hulp maar modderde door. Doordat ik amper sliep werd ik moe en sloom. Op de zevende dag maakte de vermoeidheid plaats voor iets anders. Tijdens het ontbijt in de eetzaal zat ik aan een tafel met 2 vrouwen. De vrouw tegenover mij ging een appel eten. Het geluid van de kauwende vrouw klonk temidden van de stilte zo hard, dat ik me alleen nog maar op dat geluid kon concentreren. Ik voelde woede door mijn lichaam trekken en verliet de eetzaal.

Tijdens een vipassanacursus worden deelnemers geconfronteerd met dieper liggende patronen die in het dagelijks leven minder snel naar de oppervlakte komen, volgens Anneke: “Emoties gaan altijd gepaard met gewaarwordingen op het fysieke vlak. Daar waar het moeilijk is om een emotie inhoudelijk te observeren, want dan wordt het meestal nog groter, leer je bij de gewaarwordingen te blijven en deze met een neutrale geest te observeren. Je accepteert wat er is. Op die manier zal de oorsprong van die emotie langzaam veranderen en minder worden.”

Bij mij kwam er boosheid naar boven. Doordat ik zo moe was, lukte het me niet om met een neutrale geest naar mijn boosheid te kijken. We moeten onszelf dus niet veroordelen om de emoties die we tijdens een meditatiecursus kunnen ervaren.

Besef bij elke gewaarwording dat alles voorbij gaat

Op dag 4 was ik zo ten einde raad, dat ik de leraar vroeg of ik alsjeblieft op een stoel mocht plaatsnemen in plaats van het meditatiekussen. Hij ging akkoord. Vanaf dat moment kon ik me beter concentreren op het mediteren.

Het mediteren ging goed, mijn lichaam deed minder pijn, maar het slaaptekort bleef. Ik merkte aan de geluiden in de slaapzaal dat meer vrouwen moeite hadden met inslapen, en met het vroege tijdstip waarop we gewekt werden door de gong. Ik begreep steeds minder goed waarom we zo vroeg moesten opstaan. ??“Iedereen heeft een eigen bioritme”, legt Anneke me uit. “Ikzelf heb de eerste twee dagen ook moeite met het vroege opstaan, daarna raak ik eraan gewend. Je leert met alles te zijn, ook met moeilijke momenten. En het gaat, zoals alles, voorbij.”

De inzichten die je opdoet tijdens een retraite blijven bij je

Voor mij was dat besef niet voldoende om het tien dagen lang op vol te houden. Op dag 7 laaide mijn woede bij vlagen enorm op. Iemand kwam te dichtbij staan of liep in de weg en ik kookte van binnen. In de loop van de middag hakte ik de knoop door: ik ging naar huis. Ik zei het tegen de leraar, Kevin Nash. Hij luisterde naar me, stelde me vragen en zei het zonde te vinden dat ik er voortijdig mee wilde stoppen.

Ook Anneke zegt maanden later dat het jammer is dat ik niet tien dagen ben gebleven. “Als je eerder om begeleiding had gevraagd, was het misschien wel gelukt. Je bent kennelijk niet iemand die snel om hulp vraagt.” Of dat eerste klopt zal ik nooit te weten komen, het tweede is zeker waar.

Wel waren de zeven dagen die ik wel heb volbracht waardevol. Ik heb kennisgemaakt met de vipassanameditatietechniek én ik heb belangrijke inzichten opgedaan. De waarde daarvan moet ik volgens Anneke niet onderschatten. “De inzichten die je opdoet tijdens een retraite blijven bij je”, zegt Anneke. “Dat komt omdat je deze niet uit een boekje hebt gehaald, maar ze zelf hebt ervaren.”

Kies een retraitecentrum met voldoende bewegingsruimte

Ondanks mijn afgebroken retraite voel ik dat ik nog niet klaar ben met vipassanameditatie.. Een laatste tip van Anneke: “Ga naar een volwaardig centrum, eentje die echt is ingericht op langere retraites, waar je langere afstanden kunt wandelen dan bij De Glind. De Vipassana Stichting is momenteel op zoek naar een locatie die zich beter leent voor dit soort retraites.

Of ik bij een volgende keer opnieuw kies voor een Goenka-cursus weet ik nog niet. De stilte was een verademing, maar elke ochtend om 4 uur opstaan brak me op. Al googelend stuit ik op paradijselijke retraites in Bali, waar een milder dagritme geldt. Maar of dat nu zaligmakend is? Voorlopig zorgt de coronacrisis er hoe dan ook voor dat er nergens op locatie gemediteerd kan worden. Wie weet wat voor inzichten dat nog gaat opleveren..

Lees ook: 7 redenen om vipassana-meditatie te beoefenen