De global sangha van Martin Aylward

Tien jaar lang leefde hij zonder elektriciteit. Tegenwoordig is dharmeleraar Martin Aylward pionier op het web met een online dharma group en faciliteert hij live online teachings. Naast dharmaleraar en oprichter van retraitecentrum Moulin de Chaves in Zuid-Frankrijk is Martin Aylward dus behoorlijk media savvy . De online meditatiecursus Work Sex Money Dharma heeft al drie keer succesvol gedraaid. En via de podcast van Buddhist Geeks kon je zijn dharmatalks beluisteren. Op zondag 1 februari was de eerste livesessie van Worldwide Insight, Aylwards nieuwe online platform waarop bekende leraren, waaronder Martine Batchelor, Tara Brach en James Baraz gratis én live teachings geven.

Martin Aylward in gesprek met een deelnemer tijdens de 1e online teaching

Deelnemers keken vanachter hun laptop naar Martin Aylward, die achter zijn computerscherm een meditatie leidde en een dharmatalk gaf. Vragen stellen kon ook, met één klik op de ‘raise your hand button’. Een aantal mensen werden met hun vraag in beeld gebracht via een split screen en konden live hun vraag aan Martin stellen. Bodhitv redacteur René van der Stok dook ook achter de computer en sprak Martin via Skype over de eerste sessie.

Hoe ging het?
Best goed! We hadden zo’n 100 mensen verwacht. 440 mensen hebben uiteindelijk live meegedaan, en op het hoogtepunt waren er 275 mensen tegelijk naar de stream aan het kijken met hun webcam. We hadden in de weken voorafgaand aan de eerste sessie ongeveer 1800 registraties op de site, uit 59 verschillende landen. Er was echt een gevoel van een soort global sangha, en veel mensen vinden het fijn om nu eindelijk een soort van wekelijkse bijeenkomst te hebben.

Geef je ook nog ‘live’ les?
Ja, ik doe dat al zo’n 15 jaar, over de hele wereld. De laatste tijd ben ik ook geïnteresseerd in online lesgeven. Volgens mij werd tot niet al te lange tijd geleden aangenomen dat een medium als Skype voor het onderwijzen van de dharma een matige tweede keus is. Ik zag eigenlijk al snel dat het juist een hele goede tweede keus is. Veel anderen beginnen dat nu ook in te zien.
Met Work, Sex, Money, & Dharma hadden mensen echt het gevoel dat ik tegen hén aan het praten was. En na de eerste Worldwide Insight-sessie kreeg ik een email van iemand die al vaak retreats heeft gedaan bij mij. Deze persoon vond dat er eigenlijk veel méér intimiteit en meer direct contact was dan in de dharma-hal. Daar kijk ik rond en praat ik tegen een hele zaal, terwijl het hier online lijkt alsof ik ze aankijk. Dat vond ik een interessant perspectief.

Je zegt dat online een prima tweede keus is, dat impliceert dat het nog niet even goed is als ‘live’ onderwijzen. Wat zijn de verschillen?
Goede vraag, ik denk dat het moeilijk te definiëren is. Het heeft te maken met een soort van energetische overdracht die soms krachtiger voelt in het echt. Maar ook online kun je veel overbrengen. Het gevoel van intimiteit kan heel krachtig zijn, want ondanks de fysieke afstand deel je toch een moment van bewuste aanwezigheid. Wij praten nu ook online: wat zou jij zeggen dat er anders is dan wanneer we in dezelfde kamer zouden zitten?

Ik denk dat het grote verschil de fysieke aanwezigheid is. Wanneer ik bij iemand in zijn buurt ben krijg ik meer van die persoon mee. Wanneer ik naar een plaatje van een boom kijk dan is dat anders dan wanneer ik naast de boom sta.
Ja, en wanneer het dan over energetische overdracht gaat dan klinkt het meteen zo woo woo, zo esoterisch. Maar dat is het helemaal niet. Want als er iemand achter je staat en je ziet die persoon niet, dan kun je toch weten dat die persoon naast je staat. Omdat ons zintuiglijk apparaat gewoon buiten ons fysieke lichaam reikt. Dus er is een verschil.

Maar toch vind ik online een heel goede tweede keus. En Worldwide Insight biedt echt iets voor mensen die gewoonweg niet de mogelijkheid hebben om met een groep mensen bij elkaar te komen en te mediteren.

Worldwide Insight heeft een aantal ‘grote namen’ die meedoen aan de online sessies. Waren er leraren die jullie gevraagd hebben die niet wilden meedoen omdat het online was?
Nee die waren er niet. Natuurlijk zeiden er mensen af maar dat waren vooral mensen die geen tijd hadden. Niemand zei: “Ik doe niet mee, want dit is een verschrikkelijke manier om de dharma te onderwijzen”.

Het zijn wel vooral westerse leraren die meedoen. Heb je ook contact met mensen uit Azië?
Niet echt, maar we onderwijzen hier dan ook voornamelijk inzichtsmeditatie in de Vipassana-traditie, en die traditie is min of meer een westerse ontwikkeling.

De eerste die waarschijnlijk het idee had om een tiendaagse meditatiecursus te doen was Saya Gyi U Ba Khin, en zijn leerling S.N. Goenka heeft dat doorontwikkeld voor het Westen. Westerse leraren zoals Christopher Titmuss, Joseph Goldstein, Jack Kornfield en Sharon Salzberg lieten zich inspireren door het kloosterleven in Azië. Zij richtten zich in eerste plaats op het bestuderen van de Satipattana Sutta, de soetra over meditatie, zonder allerlei culturele aankleding.

Vanuit die twee plekken heeft de Vipassana-beweging zich in het Westen ontwikkeld. Goenka wilde eigenlijk niets te maken hebben met die beweging. Hij had een heel specifiek idee van wat Vipassana was en hij wilde daaraan vasthouden, ook al werd hij uitgenodigd om deel uit te maken van de nieuwe beweging. Het is dus echt een Westers ding.

Wat ik wel belangrijk vind bij Worldwide Insight is drie soorten diversiteit: de eerste is etnische diversiteit, ik wil gewoon niet dat er alleen maar een stel blanken bij Worldwide Insight zitten. De tweede is dat ik bekende en gevestigde namen wil, maar ook minder bekende namen die wel interessant zijn. De derde is diversiteit in onderwerpen, ik wil echt dat er onderwerpen aan bod komen die je niet zo snel in een retreat zou tegenkomen, zoals de ecologische crisis, culturele problemen, racisme, intimiteit en seks, communicatie en werk en ethische dilemma’s.

Martin Aylward, thuis achter de webcam

Met de komst van het internet kreeg iedereen toegang tot grote hoeveelheden kennis. Mensen weten zelf meer, en dit zou de rol van leraren veranderd hebben. Zij krijgen meer een houding van samenwerking dan een autoritaire rol. Hoe denk je hierover?
Het ontstaan van instituten gaat vaak gepaard met hiërarchie. In Azië heb je honderden generaties van beoefening waaruit vrij rigide en hiërarchische instituten zijn ontstaan. Dat kan gepaard gaan met allerlei soorten misbruik van autoriteit. Ik denk dat we met de westerse Vipassana-traditie het hiërarchische model van de leraar met twijfelachtige status al aardig gedeconstrueerd hebben. Dat we meer werken vanuit het idee van kaly??a-mitta: spirituele vriendschap. Als je naar de teksten van de Boeddha kijkt dan zie je dat de gesprekken die hij had met zijn leerlingen heel informeel waren.

De ‘democratisering’ van het leraarschap die jij beschrijft in relatie tot het internet was dus eigenlijk al in gang gezet binnen de Vipassana-beweging, en dat vind ik een gezonde ontwikkeling. Je kunt respect en devotie en dankbaarheid voor je leraar hebben zonder dat daarbij sprake is van hiërarchie.

Is de kans dat er een hiërarchische relatie ontstaat niet altijd aanwezig?
Ik zou zeggen dat het afhankelijk is van wat de leraar doet om dit te stimuleren of juist te ontmoedigen. Sommige tradities bouwen bewust aan een cultuur van devotie en afstand. Het kan een zeker nut hebben om de student de leraar te laten idealiseren. Maar er ontstaat daarmee ook ruimte voor moeilijkheden en teleurstelling en ook misbruik. Ik denk dat het veiliger is om niet zo’n rigide structuur van afstand, autoriteit en hiërarchie aan te houden.

Hebben mensen, met alle kennis die op het internet te vinden is, nog wel leraren nodig?
Haha, ja, absoluut! Er staat niet veel kennis op het internet. Er staat veel informatie op het internet, maar dat is niet hetzelfde.

Ik denk dat er wel degelijk veel kennis op het internet staat, wanneer je weet hoe je moet zoeken. En wanneer je weet hoe je moet zoeken, dan kan het misschien mogelijk zijn om jezelf te onderwijzen.
Ik ben het met je eens dat je veel kan doen met algemene teachings. Maar hoe verder je komt op het pad, hoe nuttiger het wordt om een leraar te hebben. In het begin zijn algemene instructies prima, maar de dingen die het meest hardwired zijn, de sterkste patronen en structuren binnenin je, die zijn heel moeilijk om alleen mee te werken. Er komt een moment dat de algemene instructies niet meer voldoende zijn. Een leraar die jou en je beoefening kent, en de manier waarop de geest werkt, is dan heel zinvol, en het maakt het proces bovendien veel efficiënter.

Kan het dagelijks leven niet ook prima fungeren als je leraar?
Ja, zeker. Maar stel je voor dat je op onbekend terrein bent waar je de weg niet kent. Er zal een keer een moment komen dat je de weg kwijtraakt. Dan is het handig om een kaart bij je te hebben. En misschien dat je kaart zichzelf kan updaten, dan is dat een verbetering ten opzichte van de kaart. Maar wat als je een persoonlijke gids had die het terrein kent? Een gids kan zorgen voor veel meer diepte en begrip, en je kunt hem persoonlijke vragen stellen.

Dit lijkt me een goede analogie voor hoe het werkt met de dharma. Het terrein is het dagelijks leven, en de beoefening. De kaart is hier de algemene kennis over meditatie die je bijvoorbeeld op het internet kan vinden. Die kun je goed gebruiken wanneer je op verkenning bent. Maar de rijkdom en diepte die een leraar je kan geven is moeilijk te evenaren.

Het boeddhisme is aantrekkelijk voor veel zogeheten ‘geeks’. Mensen die veel in de virtuele wereld leven -een illusionaire wereld opgebouwd uit enen en nullen- kunnen veel halen uit de filosofie van het boeddhisme die zich bezig houdt met de vraag of ervaringen echt zijn. Ben jij een geek?
Niet echt. Ik ben niet een geek in de zin dat ik liefde voor technologie heb vanwege de technologie, ik houd ervan om wat je er allemaal mee kan doen. Ik heb tien jaar zonder elektriciteit geleefd. Als twintiger was ik eerst lang in Azië, in kloosters, en daarna was ik in de Pyreneeën waar geen stroom was en waar ik mijn eerste retraitecentrum opzette. Toen kreeg ik zonnepanelen en kocht ik een laptop, en toen dacht ik “wow!” Maar meer vanwege de toegenomen connectiviteit.

Wat betreft de klik tussen boeddhisme en de digitale wereld denk ik dat er wel een aantal elementen zijn die maakt dat de twee goed bij elkaar passen. Een ervan is dat het boeddhisme zichzelf in iedere cultuur waar het ontstond altijd compleet op nieuw uitgevonden heeft. Technologie heeft die kwaliteit ook, het draait ook om het zichzelf steeds opnieuw uitvinden. Ik vind het iets verfrissends hebben.

Ook het idee van de gedeconstrueerde natuur van de realiteit waar het boeddhisme naar wijst is vergelijkbaar met het deconstrueren van de virtuele wereld in enen en nullen. Enen en nullen zijn geen vaststaande dingen. Realiteit is ook niet iets dat vaststaat, het is iets dat werkt. Het beweegt, het ontvouwt zichzelf en het drukt zich uit. De virtuele wereld en de manier waarop de dingen op ons scherm ook steeds veranderen zijn een goede reflectie van die fluïditeit.

Wat vind je van technologie die ons helpt mediteren? Kan het ons sneller naar verlichting brengen?
Ik denk dat apparaten kunnen helpen bij het ontwikkelen van concentratie. Dat kan misschien helpen om sneller diepere niveaus van samadhi te bereiken. En zodra je hebt geleerd om deze niveaus te bereiken dan wordt het makkelijker om ze te cultiveren. Maar concentratie leidt niet meteen tot wijsheid.

Ik denk trouwens dat je beter over middelen kan spreken dan over technologie, wanneer het gaat om dingen die helpen bij het ontwikkelen van concentratie. Een retraite is een middel dat bijdraagt aan concentratie, stilte is dat ook. Samen zitten met andere mensen zodat de kans minder groot is dat je opstaat is ook een middel. En een apparaat dat biofeedback geeft zou ook weer een middel zijn. Ik denk dan ook niet dat technologie een plotselinge gamechanger is op dit gebied. Het is interessant, maar we hebben altijd al middelen ingezet voor verhoogde concentratie. En ik zie niet hoe technologie een verschil zou kunnen maken bij de vertaling van concentratie naar wijsheid en inzicht.

Denk je dat daar een middel voor zou kunnen zijn?
Er is nog nooit een middel uitgevonden, behalve dan de oprechtheid, gevoeligheid en wil om echt diep naar je eigen ervaring te kijken. Dus misschien zijn er wel middelen, maar die zijn dan subtiel en intern van aard.
Hoe kijk je eigenlijk tegen de toekomst aan wanneer het gaat om technologie en de dharma?

Ik houd me niet zo bezig met speculaties over de toekomst. Maar plus ça change, hoe meer dingen veranderen, hoe meer ze hetzelfde blijven. Fundamenteel verandert er weinig. De ontwikkeling van alle communicatiemedia waar je het over had zijn geweldig, maar als je kijkt naar de kern van de boodschap en de techniek dan is er niet veel veranderd: wees mindful, ontwikkel heart qualities, kijk goed naar je ervaringen, ontwikkel een houding van niet-vastklampen. De beoefening zelf is niet veranderd: er zit schoonheid en diepte in, maar ook moeilijkheden en worstelingen. Voorlopig zie ik geen enkele technologische ontwikkeling die daar een verschil in zal maken.

Kijk nu naar de documentaire Boeddhisme en de Toekomst op NPO.nl.