Koning Sakka en de woede etende demon

Laatst was mijn partner boos op mij. Mijn blinde reactie, uit zelfverdediging, was om ook meteen boos op haar te worden. Daar liepen we een dag mee rond, wat alle interacties in ons gezin negatief kleurde. De mentale staat waarin we ons bevonden was verre van harmonieus. Integendeel, alles werd een conflict.

Iedereen heeft op dagelijkse basis met woede te maken. Van de kleinste frustraties en ergernissen tot af en toe een woede-uitbarsting. Een gezonde omgang met onze woede is belangrijk, voor onszelf en voor de mensen met wie we samenleven. Al te vaak kwetsen we onszelf en degenen van wie we houden door domme dingen te zeggen in een vlaag van boosheid. Maar ook door onze frustraties binnen te houden. Wanneer je je woede oppot, bevind je je namelijk voortdurend in een mentale staat van boosheid. Die staat van zijn kleurt alle aspecten van je denken, handelen en spreken.

Het potentieel van woede om lijden te veroorzaken is immens en daarom is het zo belangrijk om er iets mee te doen. Maar wat dan?

Laten we eens kijken wat de Boeddha hierover te zeggen had. In zijn verhaal over de woede etende demon illustreert hij een prachtige manier van omgaan met woede.

Er was eens een demon…

Op een dag wandelde een demon het koninkrijk van de deva’s Deva's zijn krachtige wezens die volgens de oude boeddhistische kosmologie leven in een van de vele hemels. Hoewel ze langer leven dan mensen, zijn ook zij nog steeds onderhevig aan wedergeboorte. binnen. Hij bleef wandelen tot hij in de troonzaal van koning Sakka stond. De bewakers sliepen en waren niet echt aandachtig. De demon kon zijn ogen niet van de prachtige troon afnemen. Hij keek of de bewakers nog sliepen. Vervolgens liep hij ongehinderd door en nam triomfantelijk plaats op de troon. Deze demon was enorm lelijk en hij stonk heel erg. Plots werden de bewakers wakker en toen ze deze vreselijke demon op de troon van hun koning zagen zitten, werden ze meteen boos. Ze verwensten hem en slingerden vele beledigingen naar zijn hoofd.

Maar bij elk lelijk woord, bij elke vloek, bij elke boze verwensing, verloor de demon iets van zijn lelijkheid. Hij werd zelfs knapper en de vieze geur veranderde in een hemels aroma van mandarijn. De bewakers bleven hem beledigen en werden zo boos dat de woorden die uit hun mond kwamen, hier niet herhaald kunnen worden. Ondertussen bleef de demon mooier worden tot hij straalde.

Ten einde raad klaagden de bewakers bij Koning Sakka. “Aha”, knikte de wijze koning die meteen besefte wat er aan de hand was. “Dat is geen gewone demon. Dit is de woede etende demon. Jullie moeten allemaal meteen jullie woede beteugelen en dan vriendelijkheid in je hart genereren. Dan moeten jullie de demon in woorden en daden oprecht welkom heten. Kom, ik zal het voorbeeld geven.”

Iedereen volgde koning Sakka naar de troonzaal. De koning knielde neer voor de demon. “Welkom, beste heer. Welkom,” zei de koning. “Ik ben Sakka.” Driemaal herhaalde de koning zijn naam. “Zit de troon lekker?” vroeg hij.
De demon schrok van zoveel vriendelijkheid en werd een beetje minder mooi.
De bewakers begrepen het en volgden het voorbeeld van de koning.
“Wenst u iets te drinken?” vroeg de ene.
“Blijft u maar lekker zitten, hoor. Hier, een kussentje.” stelde een andere voor.
Sommigen gaven hem een massage, anderen gaven hem complimentjes en iemand zong zelfs een ontspannend deuntje.

De demon werd lelijker en kleiner tot hij uiteindelijk verschrompelde en oploste in de lucht.

De brandstof voor onze woede wegnemen

De demon in het verhaal symboliseert onze woede. De bewakers staan voor onze aandacht. Wanneer we niet aandachtig – mindful – door de dag gaan, is het mogelijk dat we onze frustratie of woede niet opmerken. Wanneer dat gebeurt, zal onze woede ongecontroleerd haar ding doen en haar plek opeisen. En niet zomaar een plek, maar de hoogste die ze vinden kan, namelijk de troon.

Wanneer we wakker worden, de boosheid opmerken en vervolgens daar tegen gaan strijden, dan groeit onze boosheid alleen maar. We voeden haar. Net zoals de bewakers die de demon beginnen uit te schelden.

Het is dus belangrijk om de brandstof voor onze woede weg te nemen. Dat doen de bewakers door even stil te staan en bij de koning te rade te gaan. Zo krijgen ze inzicht in wat er speelt, gesymboliseerd door de wijze koning Sakka. Sakka laat zien dat je bij jezelf dient te blijven, daarom herhaalt hij driemaal zijn naam. Vervolgens gaan ze de woede met vriendelijkheid tegemoet. “Het is ok, je mag er zijn.”

Metta

Het verhaal van de woede-etende demon belichaamt het boeddhistische principe van metta. Metta is de boeddhistische manier om om te gaan met onze woede. Het is een middenweg die twee extremen vermijdt: woede negeren en onderdrukken aan de ene kant, ongecontroleerd uiten van onze woede aan de andere kant.

Stilstaan, inzicht verwerven, en dan vriendelijk onze woede omarmen waardoor die vanzelf op kan lossen. Dat is het transformerend potentieel van metta dat de Boeddha ons wilde leren. Een manier om onszelf niet te kwetsen, maar even belangrijk: ook anderen niet. Het is een actieve altruïstische praktijk die ons vraagt om aandachtig door ons dagelijkse leven te gaan.

Liefde of vriendelijkheid?

Het aandachtig zijn voor wat er in ons opkomt zonder oordelen, is bekend in het Westen, zeker in lichaamsgerichte vormen van therapie, maar ook in de moderne toepassingen van mindfulness. Het boeddhisme voegt daar nog iets toe: metta.

Vaak wordt metta vertaald als ‘loving kindness’, universele liefde en soms als liefdevolle vriendelijkheid. Zelf vind ik liefde te abstract. Het gevaar schuilt erin dat je je verliest in rêverieën en fantasieën: daar zit je dan op je kussen liefde te zijn en uit te stralen.

In de Pali taal, zien we dat pema wordt gebruikt als woord voor liefde. Metta daarentegen heeft als stam mrti, wat ‘vriend’ betekent. Metta betekent dus niet per sé liefde, maar eerder iets in de trant van ‘vriendelijkheid, betrokkenheid’.

Het is, zeker in het begin van je oefening, makkelijker om te werken met vriendelijkheid dan met liefde. Zo lastig is het niet om vriendelijkheid voelbaar te genereren in jezelf, het is makkelijker tastbaar te maken dan de abstracte liefde. Je kan bijvoorbeeld denken aan iemand die je ooit zelf oprecht hebt geholpen, of iemand die jou heeft geholpen.

Als je eenmaal vriendelijkheid ervaart in jezelf, richt je je op dat gevoel, in je lichaam en je mentale staat. Dat gevoel kan je dan ergens naartoe sturen, naar je woede bijvoorbeeld. Je kan het ook laten groeien, zodat het eerst je hele lichaam omvat, daarna erbuiten, dan de hele kamer, enzoverder.

Kitten-meditatie

Een bijzonder mooie en praktische oefening werd ontworpen door Ajahn Brahm, een Theravada monnik uit de Thaise woudtraditie en abt van de Buddhist Society of Western Australia. Sluit je ogen en stel je zelf een kitten voor. Een kleine, schattige kitten. Je streelt het vervolgens en bent er lief tegen. Het gevoel dat je dat geeft, daar focus je je op. Vervolgens schenk je dat gevoel aan jezelf, aan anderen en laat je het groeien.

Welke oefening je ook kiest, het gaat erom dat je een bepaald gevoel van vriendelijkheid genereert in jezelf. Voelbaar en tastbaar. Het gaat niet om een idee, het is geen hersenspinsel. Het moet echt voelbaar zijn.

Het is dit gevoel van vriendelijkheid dat je op je woede kan toepassen, mits je aandachtig genoeg bent om je woede op te merken natuurlijk. Je zal merken dat je woede spontaan zal oplossen. Immers, in de boeddhistische traditie wordt alles als vergankelijk beschouwd. Je woede is dus ook zo’n stroom die gewoon door je heen beweegt en oplost wanneer je je er niet aan vastklampt. Als je dit vaker doet, dan zal je merken dat je geest uiteindelijk minder en minder in een staat van boosheid zal verzanden en metta meer en meer een natuurlijke staat van je geest wordt.

Even terugkomend op mijn persoonlijke voorbeeld aan het begin van het artikel. Nadat ik was gaan zitten om inzicht te verwerven in mijn boosheid, lukte het me om de mentale staat van boosheid te accepteren. Mijn geest voelde weer fris aan en ik kon helder kijken. Toen pas kon ik zien dat mijn partner eigenlijk gewoon een lief woord en steun nodig had. In plaats van er voor haar te zijn, had ik de situatie op mij persoonlijk betrokken. Toen ik dat besefte, kon en wilde ik er ook voor haar zijn.

Nu de mentale staat opgeklaard was, ervaarde ik nog wel nog de fysieke energie van de boosheid in mijn lijf, als een pulserende warme energie die in mijn borstkas hing. Ik bleef erbij zitten en door er gewoon naar te kijken, loste het langzaam op en veranderde in een stroom die mijn hele lichaam energie gaf. Toen was ik klaar om mijn partner mijn verontschuldigingen aan te bieden en er echt voor haar te zijn.

We bezitten allemaal de kracht om onze woede te beteugelen en te transformeren. Je dagelijkse leven zal erdoor veranderen en je relaties tot anderen ook. Persoonlijk ken ik geen mooier voorbeeld dan Gandhi: Mahatma Gandhi (2005). “All Men Are Brothers”, p.105, A&C Black. Vertaling van het citaat naar het Nederlands door de auteur.

“Door bittere ervaring leerde ik de ultieme les om mijn woede te conserveren, en de hitte van mijn woede transformeerde in energie. Zodoende kunnen we onze woede onder controle houden en veranderen in energie die de wereld kan doen bewegen.”

---

De omslagafbeelding en de afbeeldingen in de tekst zijn stills uit een videoverhaal van Prince Ea over de woede etende demon.

Bekijk ook de documentaire Feeding your demons.