Metta: kies je voor vrije liefde of celibaat?

Coen Holten (51) beoefent Vipassana en noemt zichzelf polyamorist vanuit de metta visie. Dat betekent dat hij intieme relaties onderhoudt met meer dan één partner tegelijk. “In mijn optiek vullen het boeddhisme en polyamorie elkaar aan. Meditatie zorgt ervoor dat ik mijn relaties helder kan zien en polyamorie biedt me een stoomcursus in liefde en compassie.”

Liefdesrelatie zonder intimiteit

Als ordelid van de Triratna Boeddhistische Beweging koos Sobhanandi (74) er twintig jaar geleden juist voor om geen intieme relaties meer te onderhouden. Zij deed de gelofte om anagarika te worden, wat onder meer inhoudt dat je celibatair leeft. “Door af te zien van seksuele relaties blijft er een heleboel energie over voor verdieping van mijn beoefening.”

Metta versus pema

Deze twee visies op intieme relaties lijken tegengesteld, maar zijn allebei gebaseerd op hetzelfde boeddhistische principe. Het boeddhisme onderscheidt twee soorten liefde: metta en pema. Metta is onvoorwaardelijke, universele liefde. Pema is gericht op een bepaald persoon. Je verlangt iets terug van de ander. Pema is de nabije vijand van metta en veroorzaakt uiteindelijk lijden. Het object van jouw begeerte zal immers niet altijd aan jouw verwachtingen voldoen.

Open relatie vanuit vrijheid

Dat zie je terug in het levensverhaal van Coen. Hij ontmoette zijn eerste vrouw toen hij zeventien jaar oud was. Dertig jaar lang hadden ze een monogame relatie, waarbinnen ze twee zoons kregen.

Toen begon het bij Coen te knagen. “Er was al wat langer wrijving binnen onze relatie,” vertelt hij. “De liefde was wat bekoeld. Ik kreeg behoefte aan nieuwe ontmoetingen en wilde graag meer vrijheid. Ik heb mijn vrouw toen voorgesteld een open relatie aan te gaan, maar dat zag zij niet zitten. Daarom hebben we drie jaar geleden besloten los van elkaar te gaan wonen. Omdat we al zo jong bij elkaar waren, had ik mijn twintiger jaren overgeslagen. Die ben ik nu aan het inhalen.”

Een vrije keuze voor Metta

Ook Sobhanandi had voor haar toetreding tot de Triratna Boeddhistische Beweging romantische relaties. Maar hoe meer ze zich in het boeddhisme verdiepte, hoe meer seksualiteit op de achtergrond raakte. “Eigenlijk was ik al jaren celibatair voordat het een bewuste keuze werd,” vertelt ze. “Ik was niet zo geïnteresseerd in het seksuele, had nooit zo’n sterke drive. Het liefst wilde ik bij mijn ordinatie al gelijk anagarika worden, maar dat kan in onze beweging niet. Omdat ordinatie zelf al zo’n ingrijpende gebeurtenis is, is het niet verstandig om tegelijkertijd nog zo’n ingrijpende keuze te maken. Daarom deed ik een jaar na mijn ordinatie de extra gelofte om anagarika te worden.”

Door celibatair te leven kiest Sobhanandi voor metta

“Er is niets mis met relaties en seksualiteit, maar het geeft wel heel veel afleiding. Bovendien zit er aan een romantische relatie altijd iets kleverigs. Omdat je toch graag bij elkaar wilt blijven, ontstaat er afhankelijkheid. Vaak gaat het dan mis. Als het romantische ideaal wegvalt, kun je al die energie ergens anders in stoppen. Je kunt dan voor iedereen je gevoelens van liefde hebben, zonder er iets voor terug te willen.”

Vanuit liefde onthechten

Net als het celibaat draait het ideaal van polyamorie om onthechting. “De dhamma leert dat je niemand kunt bezitten,” vertelt Coen. “Dat past bij polyamorie. Je moet elkaar los kunnen laten en niet het gevoel krijgen dat de wereld vergaat als je partner een andere relatie gaat onderzoeken. Hechting is sowieso niet iets wat je moet cultiveren. Als je je te veel aan iemand hecht, ga je compromissen sluiten en kun je je eigenheid verliezen.”

Meerdere partners als verrijking van de liefde

Het loslaten van de focus op een bepaald persoon heeft volgens Coen nog meer voordelen: “Mensen verschillen,” legt hij uit. “In één partner kun je niet alles vinden wat je zoekt. De een is bijvoorbeeld heel spiritueel maar misschien niet zo sportief. De ander is juist wel sportief, maar heel erg nuchter. De vrijheid om meerdere partners te hebben geeft een enorme rijkdom.”

Metta en vrije omgang

Kun je ook een intieme band met iemand hebben zonder dat dat tot een romantische relatie leidt? “Polyamorie betekent houden van verschillende mensen, niet per se seks met verschillende mensen,” zegt Coen. “Over het algemeen hebben polyamoristen wel een hoger libido, maar dat betekent niet dat het alleen daarom gaat.” Als je een vaste relatie hebt en daarnaast een diepe spirituele vriendschap met iemand anders, ben je volgens Coen ook polyamorist.

Wat is dan het verschil met vriendschap?

“Bij een gewone vriendschap zit er toch een rem op de intimiteit die ervoor zorgt dat er geen verdieping ontstaat. Wat mag er wel en niet in vriendschap? Mag je elkaar knuffelen? Wat betekent een zoen? Waar ligt de grens? Het mooie van polyamorie is dat dat helemaal openligt, dat je op een vrije manier met elkaar om kunt gaan, zonder schuldgevoel.”

Het celibaat klinkt in eerste instantie vooral als een beperking, maar Sobhanandi ervaart het juist als een bevrijding. “Celibaat is niet een kwestie van afzondering, maar van naar voren stappen met een bepaald ideaal,” verklaart ze. “Als het duidelijk is dat je niets terug hoeft van mensen kun je veel opener zijn in je contact. Anders hangt er vaak toch een bepaalde spanning. Je denkt misschien dat iemand iets van je wil, of je vraagt je af of de ander jou wel leuk genoeg vindt. Als die spanning wegvalt, kan je open en vrij met iemand communiceren, zonder dat er dingen tussen gaan zitten.”

Rust, eenvoud en tevredenheid in relaties

Dat seksuele relaties inderdaad een hoop spanning met zich mee kunnen brengen, ervaart Coen aan den lijve. De afgelopen jaren heeft hij veel mooie mensen ontmoet, maar ook conflicten, onzekerheid en liefdesverdriet meegemaakt. Het boeddhisme helpt hem die emotionele stormen het hoofd te bieden. “Meditatie zorgt ervoor dat ik de situatie helder kan overzien en tevreden kan zijn met wat er is.”

Coen ziet zijn roerige liefdesleven niet als belemmering voor spirituele ontwikkeling, maar juist als hulpmiddel. “Door polyamorie word je geconfronteerd met jezelf. Als je in liefde en compassie je leven wilt delen met verschillende mensen, kost dat behoorlijk wat toewijding.” Toch erkent Coen dat het afstand doen van bepaalde zaken een gunstig effect kan hebben. “Sinds ik met Vipassana in aanraking ben gekomen, ben ik gestopt met drinken en veganist geworden. Een periode zonder seks kan ook heel heilzaam zijn.”

Metta als levenslange oefening

Een periode zonder seks kan iedereen zich nog wel voorstellen, maar hoe is het om nooit meer seks te hebben? Sobhanandi: “Seks is een van de sterkste drijfveren in het leven. Celibatair leven is daarom een levenslange oefening, het gaat niet vanzelf. Het is de kunst om op te merken wanneer seksuele aantrekkingskracht een rol gaat spelen in je gedachten en gedrag, voordat je er automatisch op reageert. Je kunt die energie en gedachten dan ergens anders op richten en ervaren dat je kunt genieten van iemand, en diegene mooi en aardig kunt vinden, zonder er verder iets mee te willen.”

Naast de persoonlijke verleidingen werkt ook de maatschappij niet mee aan een celibatair leven. “Veel mensen begrijpen het niet. Je hoort een relatie te hebben, anders is er iets mis met je.”

Is het celibaat voor iedereen weggelegd? “Sommige mensen blijven zo in de verleiding komen dat het ze helemaal overneemt. Ze zijn alleen nog maar bezig met het weerstaan van die verleidingen. Het celibaat schiet dan zijn doel voorbij. In zo’n situatie kan het rustiger zijn om wel een relatie te hebben. Zo’n besluit is een kwestie van metta voor jezelf.”

---

Het boeddhisme kent tal van lijstjes met regels, die ons helpen bij het leiden van een ethisch bestaan. De vijf voorschriften 1. Ik houd mij aan het voorschrift om af te zien van het doden van levende wezens.
2. Ik houd mij aan het voorschrift om af te zien van het nemen van dat wat niet gegeven is.
3. Ik houd mij aan het voorschrift om af te zien van seksueel wangedrag.
4. Ik houd mij aan het voorschrift om af te zien van incorrect spreken.
5. Ik houd mij aan het voorschrift om af te zien van het gebruik van verdovende middelen als alcohol en drugs, welke leiden tot onachtzaamheid. of deugden (pañca-sila in het Pali) zijn waarschijnlijk de bekendste. In deze serie onderzoekt Sofia Opfer hoe deze voorschriften in de praktijk werken. Dit is het derde voorschrift: Ik neem mij voor af te zien van seksueel wangedrag.

---