Susan Piver: “Liefde gaat over meer dan elkaar gelukkig maken”

Susan Piver is boeddhistisch leraar in een Tibetaanse traditie en oprichter van de online meditatiecommunity The Open Heart Project. Daarnaast schreef ze meerdere boeken, waarvan ‘The Four Noble Truths of Love’ (2018) de meest recente is. Met dit boek biedt ze de lezer een dosis inzichten en hulpmiddelen voor het aangaan van liefdevolle relaties.

De grootste inspiratiebron voor dit boek is misschien wel Pivers eigen huwelijk, dat zij als allesbehalve perfect ervaart. Gelukkig beschikt Piver ook over 25 jaar boeddhistische beoefening, iets wat ze veelvuldig inzet in het omgaan met relatie-worstelingen.

Is het een teleurstelling dat je, ondanks dat je al lang boeddhisme beoefent, toch geen perfecte relatie hebt?

“Haha! Ik heb veel teleurstellingen gehad maar dat was er niet een van. Ik heb nooit gedacht dat liefde eenvoudig zou zijn, simpelweg door ervaringen met het leven en andere relaties. Wel dacht ik dat het makkelijker zou zijn om lief te hebben en liefde te geven. Maar het is niet makkelijk. Het is wel interessanter en rijker doordat ik het boeddhistische pad bewandel. Liefde gaat over meer dan ‘ik wil gelukkig zijn en ik wil jou gelukkig maken’. Het gaat over ontdekken wat geluk is en de ware betekenis van liefde. Niet voor mij persoonlijk, maar op een meer universeel niveau. Door de teachings (boeddhistische leer, .red) heb ik een manier om mijn gevoelens van liefde en mijn relatie onderdeel te laten zijn van mijn beoefening. Dat maakt het heel krachtig.”

Je legt uit hoe boeddhisme en meditatie kunnen helpen bij het onderhouden van een relatie. Bijvoorbeeld de vier hartkwaliteiten en het achtvoudige pad. Maar het inachtnemen van al die richtlijnen, zoals juiste spraak en liefdevolle vriendelijkheid, voelt als iets onhaalbaars. Moet ik altijd alles goed doen om de liefde te onderhouden?

“Nee je hoeft helemaal niets goed te doen. Ik zou zeggen dat je een open hart moet hebben en interesse in je eigen leven. We zullen het nooit allemaal perfect doen en op een gegeven moment verliezen we allemaal weleens onze energie en hoop. Daarom is het belangrijk om bij het onderhouden van een relatie een plek te hebben waar je op krachten kan komen. Voor mij is dat mijn beoefening maar dat kan ook iets heel anders zijn.

Je hoeft ook niets te onthouden of al die boeddhistische richtlijnen in een speciale volgorde toe te passen. Ik zie ze als lampjes die aan- en uitgaan, je denkt er even aan en daarna vergeet je ze weer. Als je denkt dat je het perfect moet doen of dat je het allemaal uit je hoofd moet weten dan geeft dat aan dat je geen vertrouwen in jezelf hebt. Maar echt, je kan jezelf vertrouwen. De richtlijnen zijn slechts hulpmiddelen om dieper bij dat vertrouwen in jezelf te komen.”

Je stelt in je boek dat om een relatie te laten werken het belangrijker is om uit te vinden hoe je samen een ruimte kan bewonen dan om uit te vinden of je van elkaar houdt. Hoe bedoel je dat?

“Zonder enige hartconnectie heeft het uiteraard geen zin om je af te vragen of je wel of niet samen een ruimte kan bewonen. Maar wat ik hier bedoel, is dat wanneer je net samen bent, de focus vaak ligt op hoe je je over elkaar voelt. Er is veel emotie en verlangen. Die dingen blijven belangrijk in een relatie, maar op den duur is dat slechts een van de dingen in het grotere plaatje.

Ruzies binnen een relatie gaan vaak niet over of je wel of niet van de ander houdt, maar over waarom het huis een rommel is of juist veel te netjes. Zulke onbenullige zaken. Daarom is op de lange termijn de vraag belangrijk: hoe creëren we een ruimte die voor ons beiden als thuis voelt? Van elkaar houden doe je niet onafgebroken. Soms hou je van elkaar en soms niet, dan ben je boos op elkaar of je voelt je niet verbonden. De vraag is dan hoe je binnen dat gegeven op een liefdevolle manier met elkaar om kan blijven gaan. Ook als de liefde even weg is.”

Je schrijft dat je binnen een relatie aan de ene kant uit beleefdheid en respect dingen voor elkaar kan doen en laten (zoals opruimen). Aan de andere kant zeg je ook dat je de ander nooit moet dwingen om voor jou te veranderen. Waar ligt de grens tussen dwang en respect?

“Dat is een delicate balanceeract. Een voorbeeld: mijn partner houdt ervan als dingen, zoals sleutels, een eigen plek hebben. Mij maakt dat niets uit. Voor mij is het een kleine moeite om de dingen voor hem toch op een vaste plek te leggen, omdat ik weet dat het voor hem belangrijk is. Ik denk daarbij aan zijn beleving van de ruimte en waar hij zich gelukkig en comfortabel bij voelt. Daarmee laat ik zien dat ik er niet alleen bewust van ben dat hij het belangrijk vindt, maar dat ik ook op liefdevolle wijze respect voor hem toon. Daar gaat het om, niet over macht.

Als iemand wil dat je dingen doet die slecht voelen, die je niet wilt en die je pijn doen, doe het dan niet. Zo wil mijn partner bijvoorbeeld alle ruzies meteen uitpraten. Eerst dacht ik dat het zo moest en ging ik daarin mee. Totdat ik besefte dat het voor mij helemaal niet goed voelt om dat te doen, dat het me pijn doet. Ik wil me eerst terugtrekken en mijn gedachten ordenen als we een misverstand hebben. Daarna wil ik pas praten. Doordat we langzaamaan beiden meer begrip ontwikkelden voor de manier waarop de ander ruziemaakt, zag ik in dat de ene methode niet beter is dan de andere en dat we daar een middenweg in moeten vinden. Vanuit respect en niet vanuit dwang om meer zoals de ander te worden.”

‘Op de momenten dat we de neiging voelen ons hart te pantseren en anderen te negeren, hebben we juist het meest behoefte aan verzachten. Eerst naar onszelf toe en daarna naar alle anderen’, schrijf je. Hoe verzacht je?

“Verzachten betekent niet dat je het leuk moet gaan vinden of dat het goed moet gaan voelen. Het betekent dat het écht moet voelen. Afgelopen weekend was ik voor het eerst sinds een jaar weer bij mijn familie. Dat was heel fijn, maar het was ook moeilijk. Er gebeurden kleine dingen die me pijn deden. Het verzachten in die momenten was niet dat ik mezelf wijsmaakte dat het me geen pijn deed. Het was voelen dat ik pijn had, verzachten naar wat ik echt voelde, ongeacht of ik me gerechtvaardigd gekwetst voelde of niet. Niet om het beter te laten voelen of om het weg te laten gaan, maar alleen om een vriend voor mezelf te zijn op dat moment.

Als ik dat gevoel bij mezelf toesta, vind ik het makkelijker om ook anderen toe te staan te zijn wie zij zijn. Als ik mezelf constant probeer te forceren me anders te voelen dan ik me voel, heb ik minder geduld voor anderen. Het gaat erom dat je het gevoel toelaat en je de aandacht probeert weg te halen van het verhaal erachter, dus de hele gedachtegang over waaróm iemand je pijn doet.”

Vooraf aan het interview riepen we Bodhi lezers op vragen in te sturen die we konden voorleggen aan Susan. Een van die vragen is afkomstig van een alleenstaande die worstelt met datingsapps:

‘Als ik op Tinder zit, ervaar ik dat als tijd- en energieslurpend. Eigenlijk wil ik niet in die ‘zoekmodus’ staan, me niet behoeftig voelen over iets dat niet in mijn leven is. Ik steek liever energie in de dingen die ik al wel heb. Toch kan ik het niet laten af en toe te swipen. Kan je iets vertellen over deze dynamiek?’

“Deze vraag impliceert dat het een probleem is om liefde in je leven te willen. Het zou zeker gemakkelijker zijn om volkomen neutraal te staan tegenover of er wel of geen liefde in je leven is. Maar dat is bij bijna niemand zo. Je kunt daarvoor een gevoel van respect en waardering voor jezelf opbrengen. Want als je op die apps zit dan is dat ook frustrerend. Niet omdat er iets mis met je is, maar omdat je een diep verlangen voelt naar liefde. Om liefde te geven en te ontvangen.

Wanneer je voor dat verlangen respect en waardering opbrengt, is dat waarachtiger dan wanneer je als het een probleem ziet waar je van af moet. Alsof je een machine bent en een knopje aan of uit kan zetten. Het verlangen naar liefde is zo menselijk en zo echt. Datingapps zijn vluchtig, je wilt die wel en die niet. Als je onder die snelheid kijkt, dan denk ik dat je daar een gevoel van verdriet ontdekt. Het verdriet is een indicatie van hoe diep je gerechtvaardigde verlangen naar liefde is. Dat verdient respect. Verdriet is heel wijds, terwijl de gedachte ‘ik wil me niet zo voelen’ heel claustrofobisch is. Het mooie aan verdriet is dat het alles betekenis geeft en alles tot leven komt. Iedereen die wel eens gerouwd heeft zal dat herkennen. Verdriet toelaten is verhelderend en betekenisvol.”

Een andere lezersvraag luidde:

‘Wat denk je over polyamoureuze of open relaties? Sommigen doen het voor alsof dat een vorm van vrijheid is en van onthecht zijn. Maar is dat wel zo gezond voor een mens?’

“Dit klinkt als een filosofische vraag. Dit soort situaties hebben over het algemeen geen baat bij filosofische bespiegelingen. Behulpzamer is jouw eigen beleving van het moment. Monogame relaties zijn niet beter dan polyamoureuze. Het is maar wat je zelf wilt. Voor sommigen zal het vrijheid geven en een gevoel van onthecht zijn. Maar er zit ook vrijheid in monogamie. Dan ben je vrij van de zoektocht naar een partner. Het is een andere vorm van vrijheid.”

Deze laatste lezersvraag is wellicht ook herkenbaar:

‘Negen van de tien zinnen van mijn partner kan ik zelf afmaken. Ik verlang soms naar iets onverwachts. Is er een boeddhistische wijsheid die me hierin kan helpen?’

“Dit klinkt als verveling. Verveling is zeker verbonden met een langetermijnrelatie. Maar hoe ouder ik word, hoe meer ik verveling zie als vertrouwdheid en intimiteit. Ik zou wel willen dat we niet elke keer dezelfde gesprekken hadden en vaak kan ik aan de manier waarop hij de voordeur dichtdoet als hij thuiskomt zijn humeur al voorspellen. Dus we kennen elkaar goed, maar tegelijkertijd zullen we elkaar nooit helemaal kennen. Die momenten van verveling of vertrouwdheid zie ik nu als lief en intiem.”

Bekijk ook de documentaire ‘Boeddha’s in het Westen, waarin we Susan Piver in actie zien als meditatieleraar.

The Four Noble Truths of Love is onder andere te koop op bol.com ISBN: 9781732277601