De beste boeddhistische boeken van deze zomer

Herinneringen aan Harada Tangen roshi, mijn jaren in een Japans zenklooster – Ciska Shizuka Matthes

In 1999 vertrok Ciska Matthes vanuit Amsterdam naar Japan om zich daar aan de strenge regels van het zenklooster Bukkokuji te onderwerpen. Dat betekende heel vroeg opstaan, vele uren zazen (zitmeditatie), zo min mogelijk praten, omgaan met slaapgebrek, ijzige kou en pijnlijke knieën. Matthes: “Niet alleen de cultuurschok was een uitdaging, de Japanse zenstijl stond ook in schril contrast met mijn eigen wilde karakter!”

De wijze lessen van de oude zenmeester inspireerden haar om zich een geheel nieuwe manier van denken eigen te maken: “Uiteindelijk gaat dit boek vooral over de indrukwekkende oude zenmeester Harada Tangen, zijn bijzondere manier van doen en zijn wijze lessen, die een onuitwisbare indruk op mij maakten.”

In Herinneringen aan Harada Tangen roshi doet Matthes verslag van de zes jaren intensieve zentraining die ze bij haar leraar onderging. Het dagelijkse leven met al zijn rituelen en de treffende ontmoetingen met de zenmeester worden beeldend beschreven. Zijn bijzondere levensverhaal (hij trainde in de Tweede Wereldoorlog als kamikaze) komt aan bod en de existentiële twijfel die hem bij zen bracht. Soms heel vermakelijk, met een goede dosis zelfspot, dan weer diepzinnig en ontroerend: een hartverwarmend boek dat je raakt en inspireert.

Uitgeverij Asoka-Milinda

Ciska leest voor uit haar boek:

Bekijk ook de boekbespreking die Ciska Matthews hield bij online meditatieplatform 30NOW.

Caring, over de kracht van zorgzaamheid – Tarthang Tulku

Zorgzaamheid is het medicijn dat wij en de wereld om ons heen dringend nodig hebben. Dat is de boodschap van Tibetaans boeddhistisch leraar Tarthang Tulku. Begin dit jaar verscheen de Nederlandse vertaling van zijn nieuwste boek: Caring.

“Pure, liefdevolle zorg geeft een gevoel van vrede: we herkennen het direct. En reageren erop zoals een plant reageert op vocht. Maar vaak kennen we dit soort oprechte zorg vooral door de afwezigheid ervan – als gevolg van onze manier van leven, of de manier waarop we met onszelf omgaan. En door dit pijnlijke gebrek aan waardering voor onszelf verliezen we op den duur ook ons vermogen om echt om anderen te geven.”

In Caring verkent de Tibetaanse lama uit de Nyigma traditie het belang van zorg en van ‘leren zorgen’ en past dit toe op verschillende vlakken van het leven.  Volgens hem kan zorgzaamheid ons in contact brengen met de diepste mysteries van de menselijke natuur en ons helpen ons hoogste potentieel te bereiken. De hoofdstukken worden afgewisseld met concrete oefeningen om in je eigen leven toe te passen.

Tarthang Tulku woont in Californië en schreef dit boek speciaal voor een westers publiek. De titel, die zowel naar zorg als zorgzaamheid verwijst, lieten de vertalers bewust onvertaald.

Uitgeverij Dharma

Bij het Nyingma Centrum Amsterdam zijn ook cursussen te volgen op basis van dit boek.

Sofie leert dapper te zijn – Joan Halifax

Een kinderboek mag natuurlijk niet op onze zomer-leeslijst ontbreken. De beroemde zenleraar Joan Halifax schreef er tussen alle bedrijven door één. Het werd eind vorig jaar in het Nederlands vertaald.

Tijdens een griezelige onweersbui komt Sofie een verdwaalde oude hond tegen. Ze zijn allebei bang, maar leren samen hoe je elke angst kunt overwinnen.

Sofie leer dapper te zijn is gericht op 4-8 jarigen. De jonge lezers leren niet alleen hoe ze (samen) angsten kunnen overwinnen, maar ook hoe je omgaat met loslaten. Met kleurrijke illustraties van Kiersten Eagan.

Uitgeverij Maitreya

Weg van het onbekende, de zin van het Niet-Weten – Ignace de Haes & Paul van der Velde

Een mens kan niet alles weten, zeker de toekomst niet, want die is ongewis en daarmee niet te controleren. Hoe meer je controle wilt hebben over keuzes die met de toekomst te maken hebben, hoe meer je te maken krijgt met keuzestress. Dat geldt niet alleen voor mensen, maar ook voor organisaties waar controlemechanismen de orde van de dag bepalen.

De vraag die in dit boek gesteld wordt, is hoe je kunt omgaan met de onzekerheden van het Niet-Weten (met hoofdletters). Kan het je uitdagen, je laten twijfelen, je dynamiek aanreiken, je creativiteit aanboren, je intuïtie ruimte geven en niet in de laatste plaats: je laten relativeren?

Dit boek ontstond uit een samenwerking tussen Ignace de Haes, loopbaanbegeleider bij de Radboud Universiteit en storyteller, en Paul van der Velde, hoogleraar Aziatische Religies (eveneens aan de Radboud Universiteit). Met behulp van boeddhistische en westers-filosofische denkbeelden verkennen de auteurs de weg van het onbekende. Dat doen ze via de dialoog waarbij ze thema’s als controle, vertrouwen, schoonheid en liefde niet schuwen.

“De zin van het Niet-Weten is het omarmen van de onbekende weg als een prachtige weg. Of je het wilt of niet wilt: we lopen allemaal die onbekende weg, ook degenen die het weten.”

Uitgeverij van Warven

Het goede hart, het nieuwe testament in een boeddhistisch perspectief – Dalai Lama

Niet nieuw, maar nog steeds actueel. Recentelijk verscheen een nieuwe Nederlandse uitgave van het boek dat de Dalai Lama schreef over de relatie tussen het boeddhisme en het christendom.

De spirituele leider is prominent voorstander van de interreligieuze dialoog. In Het goede hart geeft hij commentaar op de vier evangeliën. Hij bespreekt opmerkelijke overeenkomsten en raakvlakken tussen beide tradities, maar aarzelt niet om ook te praten over de verschillen. Hiermee moedigt hij de lezers aan hun eigen spirituele pad niet te verlaten, maar dit – mede door uitwisseling met andere spirituele wegen – juist verder te verdiepen en verrijken.

Het boek komt voort uit een bijeenkomst van het John Main Seminar, waar christenen en boeddhisten zonder vooroordelen en in een sfeer van respect en vriendschap de dialoog aangaan.

“In de christelijke theologie wordt geloofd dat alle menselijke wezens gemaakt zijn naar het beeld van God – dat we allemaal deel hebben aan een gemeenschappelijke goddelijke natuur. Dit doet me erg denken aan het idee van de boeddhanatuur in het boeddhisme. Deze overtuiging dat alle menselijke wezens deel hebben aan dezelfde goddelijke natuur vormt een zeer sterke fundering, een heel krachtige reden om te geloven dat het voor ieder van ons mogelijk is om een echt gevoel van gelijkmoedigheid jegens alle wezens te ontwikkelen.”

Uitgeverij Maitreya

Kiezen voor wat van waarde is – Frederike de Jong

“Met elkaar houden we via het onderwijs een ongezonde samenleving in stand,” schrijft Frederike de Jong: “Maar er is een alternatief.”

Als docent levensbeschouwing in het voortgezet onderwijs én als filosoof observeert ze dat we leerlingen vooral opleiden vanuit een kennisideaal waarin feiten ‘objectief’ en ‘meetbaar’ zijn. Cognitieve vermogens worden hoog aangeslagen, maar voor morele overwegingen, geloofsinhouden en intuïtie is op school nauwelijks ruimte. Alles wat ‘subjectief’ is, wordt terzijde geschoven of ondergewaardeerd: van vaardigheden zoals het creëren van kunst of het verzorgen van anderen tot wezenlijke menselijke vermogens zoals oprecht zijn en onze gevoelens en emoties tonen.

“Hierdoor halen we de mens uit het onderwijs,” betoogt De Jong: “Letterlijk: de menselijke maat is uit het onderwijs verdwenen en daarmee verdwijnt steeds meer ook de mens uit het onderwijs.” Als gevolg bezwijken steeds meer leerlingen aan psychische druk. Maar ook het huidige lerarentekort heeft volgens haar hiermee te maken: wie wil er immers nog in zo’n omgeving werken?

In Kiezen voor wat van waarde is verkent ze mogelijkheden om het anders te doen. Ze stelt voor om ons ‘een leefbare aarde als ethische horizon’ voor ogen te stellen. Het onderwijs dat daarbij aansluit noemt ze ‘ethisch gefundeerd onderwijs’. Voor de beschrijving ervan put ze uit verschillende levensbeschouwelijke tradities, waaronder het boeddhisme.

Uitgeverij Parthenon

Op de golven van geboorte en dood, goed leven en sterven in boeddhistisch perspectief – Sebo Ebbens

De inzichten uit het Tibetaans boeddhisme kunnen je helpen bij de inrichting en de kwaliteit van je dagelijkse leven. Dat is wat auteur Sebo Ebbens benadrukt. In dit boek duikt hij in de cyclus van geboorte, leven, sterven en wedergeboorte, zoals deze beschreven staat in het Tibetaans dodenboek.

Op de golven van geboorte en dood laat zien dat je aandachtiger en intenser kunt leven als je je helder bewust bent van je sterfelijkheid. Maar ook omgekeerd: als je aandachtig en intensief leeft, zul je, als het moment daar is, beter kunnen omgaan met de dood en wat daarna plaatsvindt. Beide aspecten zijn volgens het Tibetaans boeddhisme onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dit boek biedt tal van praktische handvatten bij het leggen van die verbinding. De klemtoon ligt daarbij telkens op de verrijking van je leven hier en nu.

Het boek bestaat uit twee delen: het eerste deel beschrijft de visie op leven en sterven op basis van het Tibetaans Dodenboek. Het tweede deel bevat praktische oefeningen en reflecties. Sebo Ebbens schrijft ook voor Bodhi, eerder dit jaar publiceerden we ‘Tukdam, een boeddhistische beoefening op de rand van de dood’, ‘Zeven lessen uit het Tibetaans dodenboek’, en ‘Visualiseren doe je vaker dan je denkt’.

Uitgeverij Milinda-Asoka

Meer boekinspiratie nodig? Lees dan ook ‘Inspirerende boeken over boeddhisme. Tips van experts‘.

De omslagafbeelding ‘Reading’ is gemaakt door Farhad Sadykov, via Flickr.