Inspirerende boeken over boeddhisme. Tips van experts

Cultuur

Kitty Arends 23 juni 2021 · 8 min. leestijd

Ben jij op zoek naar inspirerende boeken over of verwant aan boeddhisme, die je niet in de top tien van de boekhandel terugvindt? Dan is dit lijstje met tips van boeddhistische experts iets voor jou.

Een boekwinkel binnenlopen en compleet de tijd vergeten tijdens het snuffelen. Na een jaar van online boeken bestellen of winkelen op afspraak zou je bijna vergeten hoe het voelde. Nu de zomer voor de deur staat wil Bodhi je daarom graag dat gevoel van onverwachte ontdekkingen bezorgen. We vroegen de experts – ervaren boeddhisten – naar boeken over boeddhisme, de pareltjes in hun boekenkast.

Terug naar huis – Norman Fischer

Geertje Couwenbergh: “Wat voor mij een boek een klassieker maakt, is dat ik erbij terugkeer. Norman Fischer’s ‘Terug naar huis’ is zo’n boek. Ik las het in 2009 tijdens een kantel, zeg maar wankelpunt in mijn leven en de afdruk die het achterliet is me altijd bijgebleven. Vorig jaar, toen mijn leven zoals ik het kende opnieuw uit elkaar viel, keerde ik erbij terug. Tot mijn verbazing had het de tijd, en al mijn persoonlijke veranderingen, doorstaan. Terug naar huis – De Odyssee van Homerus als kompas voor het leven – gaat over thuiskomen, terugkeren en de daarvoor paradoxale noodzakelijke reis. Want of je het nu wil of niet; verder van huis geraken, vrijwillig of gedwongen, IS het pad. Fischer is meer dan alleen een goede zenleraar, hij is een begenadigd schrijver. Wat mij betreft is dit een van de meest ondergewaardeerde boeddhistische klassiekers. Juist omdat het de parallel met een grote Europese vertelling legt, Homerus’ Odyssee, slaat het een brug tussen Oost en West. Maar bovenal doet het wat elk boek en al helemaal een dharmaboek moet doen in mijn ogen: helpen.”

Geertje Couwenbergh, schrijver en schrijfcoach

Kantelpunten – Joan Halifax

Irène Kaigetsu Bakker: “Tja, ik zou meerdere boeken willen aanbevelen, bijvoorbeeld ‘The book of householder koans’ van Eve Marko & Egyoku Nakao. Maar ik kies toch voor: ‘Kantelpunten, bevrijding op het snijpunt van angst en moed’ van mijn zenleraar Joan Halifax Roshi. Bij het intermenselijk verkeer, zowel in werksituaties als bij onze persoonlijke relaties, balanceren we vaak op het scherpst van de snede en schieten makkelijk door wat betreft goedbedoelde kwaliteiten als altruïsme, empathie, integriteit, respect en inzet. Dit kan leiden tot overmatige stress, burn-out, verlies van (werk)plezier, cynisme, negativiteit enzovoorts.

Hoe kan je valkuilen vermijden en ook de kans benutten om – als je dan ‘over het randje’ bent gevallen – hiervan te leren en een nieuw evenwicht te vinden met compassie voor jezelf en anderen? Je zou dit zelfs een ‘boeddhistisch zelfhulpboek’ kunnen noemen, omdat er zoveel behulpzame inzichten en praktische aanwijzingen in staan die ons kunnen inspireren om met helderheid, wijsheid en moed in het volle leven te staan, in contact met onze diepste waarden.”

Irène Kaigetsu Bakker, zenleraar bij Zen Spirit

De bereidheid om te kijken – Edel Maex

Jolien Posthumus: “Alle boeken van Edel Maex vind ik van onschatbare waarde, maar ‘De bereidheid om te kijken’ is een favoriet. Er is veel waar we liever niet of juist heel graag naar kijken. In onszelf en in de ander. We reageren op wat we zien vanuit de automatisch piloot, vanuit verlangen of vanuit afkeer. In dit boek onderschrijft Edel Maex het belang van het cultiveren van de bereidheid om écht te durven kijken naar wat zich aandient. Door te mediteren, te stoppen en alles bestaansrecht te geven, zonder je dingen toe te eigenen of uit te sluiten. Om vervolgens helder, bewust en waar nodig krachtig te reageren of handelen.”

Jolien Posthumus, mindfulnesstrainer en eigenaar bij Bundelt

Ecologisch wezen – Timothy Morton

Tom Hannes: “De Texaanse Timothy Morton is één van de meest flashy jongens uit de hedendaagse ecologische literatuur. In het dunne boekje ‘Ecologisch wezen’ zien we hem op zijn best, op zijn wildst én met een flinke portie boeddhisme. De vaart waarmee hij schrijft is soms te veel voor de argeloze lezer (deze lezer incluis), en meer dan eens doet hij de wenkbrauwen fronsen. Maar nog vaker doet hij schaterlachen, om me nadien verward te doen twijfelen over mijn eigen ecologische denken. Lachen en twijfelen. Dat lijken me alvast twee belangrijke zen-deugden voor onze tijd.”

Tom Hannes, schrijver, therapeut en zenboeddhist

Dipa Ma: The Life and Legacy of a Buddhist Master – Amy Schmidt

Losang Gendun: “Nirvana als geleefde ervaring is geen object van theorie of modegrillen, maar een nectar die geproefd moet worden bij een levende bron. Dipa Ma, getekend door het leven maar gevoed door uitzonderlijke leraren, was een levende verbeelding van de staat waarin de Boeddha ons voorging. Deze inspirerende maar ook ontroerende biografie – met een voor- en nawoord van haar studenten Jack Kornfield en Joseph Goldstein – biedt een onvergelijkbare kijk op het pad, de vrucht en belichaming van de Dharma. In haar eigen woorden: “Beoefen zonder rekening te houden met lichaam of leven – en met alle liefde in je hart. Kun je zo leven dat alles wat je doet, gezegend is?”

Ven. Losang Gendun, leraar bij Maitreya Instituut Amsterdam

Spiritueel materialisme doorsnijden – Chogyam Trungpa Rinpoche

Maurice Knegtel: “‘Spiritueel Materialisme doorsnijden’ is wat mij betreft het beste boeddhistische boek geschreven in de vorige eeuw. Ten eerste, omdat het de valkuilen van mijn aanmatigend egocentrisme op mijn weg inzichtelijk maakt. Aan mijn meditaties kan ik niets ontlenen. Ten tweede, omdat Trungpa de teachings van de drie stromingen van het boeddhisme uitdrukt in mijn taal, de taal van een moderne Westerling. En ten derde, omdat zijn boek ondanks dat het de essentie van mijn pad verwoordt, toch lichtvoetig en vol humor is.”

Maurice Knegtel, zenmeester bij Stichting Izen

Oh ja! Van kijken naar zien – Dick Verstegen

Misha Beliën: “Voortdurend neem ik allerlei indrukken waar via mijn zintuigen. Maar wat is dat toch voor wonder dat ik steeds alles gewaar ben!? We vergeten het en dan ineens beseffen we het weer. Oh ja! Hier in mijn gewaarwording is die wonderlijke kern van mijn leven aanwezig. Om dit waarnemen en verwonderen draait dit boekje van zo’n honderd pagina’s. Het betoogt hoe het centraal staat binnen het boeddhisme en geeft je enkele aanwijzingen. Een klein boekje wat je doet beseffen hoe het ‘ultieme’ niet alleen alom voorhanden is, maar hoe wij dat zelf altijd al zijn.”

Misha Beliën, zenboeddhist en filmmaker

Als je wereld instort – Pema Chödrön

De titel lijkt niet erg opwekkend, noch aanlokkelijk: ‘Als je wereld instort – adviezen voor moeilijke tijden’. Toch is deze klassieker van Pema Chödrön zeker niet somber maar enorm inspirerend en ook geestig. De wijze Pema met de olijke ogen kan de lessen van de boeddha geweldig goed formuleren. Haar boek staat sinds twintig jaar bij mij in de kast en is inmiddels compleet stukgelezen. Mijn wereld stortte in toen mijn beste vriend volkomen onverwacht overleed; een therapeute raadde mij toen deze behulpzame ‘adviezen voor moeilijke tijden’ aan. Daar begon mijn pad. Ik las het en snapte de helft niet maar ik voelde: hier moet ik zijn. En hier ben ik, twintig jaar verder, op het boeddhistische pad, dat alles, echt álles voor mij heeft veranderd. Ten goede. Met een diepe, dankbare buiging naar Pema Chödrön.

Eveline Brandt, journalist en mindfulnesstrainer

Transmissie van transcendentie – Nico Tydeman

Dick Verstegen: “Je wordt op deze aarde afgeleverd en het zou zomaar kunnen dat je later wil weten wat dit bestaan is en of het ergens toe dient. Wat valt hier te vinden? Nico Tydeman, zenboeddhistisch leraar, auteur en mysticus, is zo geraakt door dit thema dat hij zijn leven eraan wijdt. Zijn boek ‘Transmissie van Transcendentie’ is een zeer toegankelijk opus magnum over de hart tot hart-relatie tussen leraar en leerling. ‘Magistraal’ zegt de uitgever en dat klopt! En veelzijdig. Een boek over de ontdekkingstocht naar de meester in jezelf. Want elke rechtgeaarde leraar, boeddhistisch of niet, zal dat als het ultieme doel van zijn onderricht zien, waarbij hij of zij zichzelf overbodig maakt: Tat tvam asi, jij bent dat. Binnen en buiten dit thema ziet Tydeman de mystiek als de werkelijke en onontkoombare toekomst van religie.”

Dick Verstegen, zenleraar bij Zencentrum Nijmegen

Transcending – Trans Buddhist Voices

Bart van Melik: “Dit boek is een must voor alle voorstanders van inclusiviteit in gemeenschap en voor iedereen die zich committeert aan de boeddhistische training om geen pijn te doen. Als witte, heteroseksuele cisgender man heb ik veel mogen leren van de moedige, pijnlijke en eerlijke ervaringen van de transgender leraren in ‘Transcending – Trans Buddhist Voices. Edited by Kevin Manders and Elizabeth Marston’. De stemmen in dit boek verdienen om in elke sangha gehoord en bestudeerd te worden. De rijke dharma in Transcending heeft mijn begrip van de verhouding tussen identiteit en zelfloosheid enorm verrijkt.”

Bart van Melik, meditatieleraar

De vijf inzichten – Frank Ostaseski

Joost van den Heuvel Rijnders: “‘De vijf inzichten‘ gaat over sterven en de auteur heeft jarenlang naast het sterfbed gezeten van meer dan duizend mensen. Het levert een boek vol wijsheid op, met anekdotes die ontroerend zijn, maar ook uitnodigen tot reflectie en anders te kijken naar wat op ons pad komt. De dood is een ware leermeester over het leven en in die zin gaat dit boek niet alleen over onze eigen laatste levensfase, en die van onze naasten, maar ook over nu. Hoe kunnen we mindfulness, wijsheid en compassie tot ontwikkeling brengen naar alle aspecten van het bestaan?”

Joost van den Heuvel Rijnders, meditatieleraar

Het zoutpad – Raynor Winn

Bay Hagebeek: “‘Het zoutpad‘ is een indrukwekkend waargebeurd verslag van een wandeltocht door een echtpaar dat dakloos raakt. Hun enige optie is ‘gaan’, op het South West Coast Path in Engeland, een zwerftocht van duizend kilometer. Het boek raakt voor mij aan het pad van Siddhartha Gautama voordat hij verlicht werd. Verwachtingen, angsten en gedachten lossen uiteindelijk op door aandachtig aanwezig blijven en niet-hechten aan bezittingen of ego.”