Misha Beliën over de documentaire Free as a monk

Waarom vond jij het belangrijk om deze monnik in de schijnwerpers te zetten?

“Om te beginnen werd ik geprikkeld door Tashi’s ietwat exotische verschijning en levensverhaal. Ik hoor dat dit voor veel mensen opgaat. Een vrolijke Tibetaanse monnik met een museum in Emmen: ‘Hè? Hoe en waarom is hij daar zo gekomen?’

Vervolgens viel me tijdens de kennismaking met Tashi op hoezeer hij op verschillende manieren met vrijheid bezig was. Ik vond het belangrijk om zijn verhaal beter te begrijpen en daarvan te leren. Vrijheid is hét grote thema binnen onze westerse cultuur. Ik was heel nieuwsgierig hoe Tashi als geboren en getogen Tibetaan naar zijn vrijheid kijkt, juist ook omdat hij de tweede helft van zijn leven in het Westen heeft doorgebracht.”

Wat verstaat Tashi onder vrijheid?

“Een van de vrijheden waarvoor Tashi zich inspant is spirituele vrijheid. Dit is voor hem als monnik de ultieme vrijheid om uiteindelijk niet meer gebonden te zijn aan ons aardse samsara, de cirkel van leven en dood. Hij streeft ernaar om tezamen met alle levende wezens niet meer wedergeboren te worden.”

Wat heb jij persoonlijk van Tashi geleerd over vrijheid?

“Onlangs heb ik (met pijn in het hart) mijn deeltijdbaan als filosofieleraar opgezegd om me weer volledig te kunnen focussen op documentaires maken en mijn zenboeddhistische beoefening. Afgelopen zomer ben ik ook gewijd als zenmonnik. Tashi is tien jaar ouder dan ik en bevestigde in onze gesprekken de waarde van dit soort keuzes. Vrijheid is niet gratuit. Het brengt onzekerheid, spanningen en onbegrip met zich mee. Door de ene weg in te slaan laat je een andere links liggen. Zeker als het een keuze voor spirituele vrijheid betreft. Zo heeft Tashi bijvoorbeeld het contact met zijn familie op een laag pitje gezet voor zijn monnikschap.

Varianten op dat thema herken ik en zelf heb ik daar dan soms schuldgevoelens bij. Maar ik heb de indruk dat Tashi zich ook daar vrij in voelt. Wat hem heel erg helpt is dat hij in een cultuur staat waarin de rol als monnik hem echt gegund wordt. Monniken krijgen vanuit de Tibetaanse cultuur de vrijheid om zich op het spirituele pad te focussen. Binnen de westerse samenleving is er eigenlijk geen maatschappelijke niche meer om een spiritueel pad te gaan. Dat heeft me in het het verleden wel onvrij doen voelen. Het Tibetaanse model past in het Westen denk ik niet. Wel maakt het me er weer van bewust dat religie ook in deze samenleving een eigen plek verdient.”

Wat maakt Tashi in jouw ogen zo bijzonder?

“Ik heb ontzettend veel bewondering voor Tashi’s toewijding en trouw aan de Tibetaanse zaak. Dat uit zich in zijn boeddhistische beoefening, omdat hij dat de meest waardevolle bijdrage van Tibet aan de wereld vindt. Zulke toewijding levert denk ik een levensgrote bijdrage aan een zinvol bestaan. Het is moeilijk te duiden waar dat ‘m in zit. Het is niet één moment en strekt zich uit over een langere tijd van telkens weer proberen. Dat heeft Tashi in zijn bestaan als vluchteling, later als kunstenaar, en nu ook als monnik zo vaak laten zien. Dat besef dat raakt me. Ontzettend inspirerend.”

Wat vond je het meest verrassend tijdens het maken van deze documenataire?

“Zijn humor en de nuchtere ironie die hij waarschijnlijk van de Drenthenaren heeft opgepikt. Én de verse chili-pepers die hij tijdens de lunch eet met zijn broodje kaas. Als herinnering aan India. Onvergetelijk.”

• ‘Free as a monk is te zien bij de Boeddhistische Blik, op zondag 21 november om 15.25 uur op NPO2
• Lees meer over de documentaire Free as a monk