Vier tips uit het boeddhisme voor mensen die in de zorg werken

Het resulteerde in deze vier tips uit het boeddhisme voor mensen die in de zorg werken:

1. Heb aandacht voor zowel je plichten, als de waarden van waaruit je je plicht doet

De plichtenethiek gaat over wat je moet en wat je hoort te doen. Uit hoofde van je functie, handelen met verantwoordelijkheid, plichtsbesef. Plichtenethiek gaat over controleren, beheersen, afspraken nakomen, verantwoording vragen en afleggen.

De plichtenethiek praktiseren doen we soms onbewust en vanuit een reflex, ingegeven door je eigen onzekerheid en angst.

Naast plichtenethiek staat deugdenethiek. Dat gaat over de aandacht voor waarden die je belangrijk vindt en waaruit je leeft en handelt. Waarden van waaruit je je moed, openheid, receptiviteit en creativiteit en spontaniteit behoudt. Deugdenethiek ontwikkel je vooral met de meditatie voor liefdevolle vriendelijkheid (metta). Dit is een vorm van mediteren waarbij je liefdevolle vriendelijkheid cultiveert, voor jezelf en alle levende wezens. Met metta komt kleur in elke situatie, hoe moeilijk deze ook is.

2. Zie feiten zoals ze zijn en cultiveer gelijkmoedigheid

Alles ontstaat op basis van bepaalde voorwaarden en omstandigheden. De schuld bij een ander leggen is geen passend antwoord op onaangename of buitengewoon pijnlijke situaties of crisis, verwijt evenmin. Wij zijn geen slachtoffer van de situatie, de situatie is niet uniek en wij kunnen bovendien niet claimen dat de ervaring ons ‘bezit’ is. Wij maken deel uit van het buitengewoon complex en heftige proces. Als we ons daar (emotioneel) aan vastgrijpen, alsof het deel van onszelf is, dan creëert dat nieuw lijden.

Gelijkmoedigheid is de actieve verbinding met wat er is, zonder te oordelen en zonder dat je geest ermee op de loop gaat. Gelijkmoedigheid gaat over het liefdevol verdragen van de situatie. Ieder van ons doet dat vanuit zijn of haar unieke perspectief en heeft zich van daaruit te verhouden tot de situatie. Gelijkmoedigheid helpt te accepteren dat het niet is zoals ik het wil of wens. Je kunt niet alles in het leven beheersen. Omgaan met het oncontroleerbare en onbeheersbare van situaties, met alle verwarring, emoties, tegenstrijdigheden en polariserende perspectieven, dat is heftig. Wij maken nu iets heel concreets mee wat onderdeel is van het menselijke bestaan. Het is de kunst om dat te begroeten, je er actief toe te verhouden en om niet uit veroordeling iets anders te eisen dan hoe het is.

3. Lever een positieve bijdrage.

‘Think globally, act locally’. Dit gezegde drukt de mogelijkheid uit van ieder mens om een positieve bijdrage te kunnen leveren aan het verloop of de impact van een heftige situatie. Dat doe je door midden in de wereld staan en je verantwoordelijkheid te nemen en dragen. Bijvoorbeeld door dagelijks de vijf positieve voorschriften Een meer positief geformuleerde versie van de bekende vijf voorschriften van de Boeddha: Niet doden, Niet stelen, Geen seksueel wangedrag, Niet liegen, Geen alcohol en drugs gebruiken. toe te passen, vanuit de juiste inspanning Dit is een aspect van het achtvoudig pad en wordt ook wel eens vertaald als juiste inzet. Het spoort je aan handelingen te vermijden die een onheilzaam effect hebben. :

• Met daden van liefdevolle warmte, zuiver ik mijn lichaam
• Met gulle edelmoedigheid, zuiver ik mijnlichaam
• Met rust, eenvoud en tevredenheid, zuiver ik mijn lichaam
• Met eerlijke communicatie, zuiver ik mijn spraak
• Met bewustheid en opmerkzaamheid, zuiver ik mijn geest

Door elke dag respect te beoefenen. De middenweg te vinden voor jezelf in het spanningsveld tussen een bijdrage leveren aan een andere, betere wereld (‘working for the good’) en tegelijkertijd de wereld te zien zoals zij is met een soort van aanvaarding en overgave.

4. Mediteer, juist als je moe bent, onzeker of bang.

Ieder mens ervaar onzekerheid tijdens een crisis, en een verlangen om de situatie te beheersen, de controle terug te krijgen. Iets wat tijdens een crisis juist vaak niet lukt. Dat vraagt om een krachtig tegengif: de situatie bekijken, doorgronden, doorvoelen vanuit vertrouwen, geduld, moed en vriendelijkheid. Iets wat je kunt oefenen tijdens je meditatie op het kussen, met het vertrekpunt om met zachtheid en met ‘just sitting’ de situatie te erkennen zoals die is, en daar ‘ja’ tegen te zeggen.

Lees het hele interview met Bob Pluijter
Lees ook Mediteren in tijden van corona
Op de site van Plum Viallage vind je een mooie passage uit de metta sutta, vertaald door Thich Nhat Hanh