Oscar Römer: “Alles wat ik doe en laat heeft effect op mijn omgeving”

1. Ervaar je wel eens dat iets je overstijgt?

“Ik voel me regelmatig overweldigd, door kunst bijvoorbeeld. Als ik met mijn neus op de mouw van het Joodse bruidje in het Rijksmuseum sta, val ik stil. Die mouw lijkt geklieder, maar is perfect en dat ontroert me. Of bij de zevende symfonie van Beethoven. Dan zie ik Napoleons verslagen leger terug kruipen vanuit Rusland alsof ik zelf deel uitmaak van dat leed. Ik verblijf nu in Nepal voor de stichting Kinderen in Beeld en ervaar het hier ook. Op mijn 67ste dacht ik genoeg armoede gezien te hebben. Maar Nepalezen die niets hebben en als mussen leven van wat de dag brengt, dat raakt me. Ik besef hoeveel ik heb, ondanks wat ik zelf meemaakte, m’n trauma’s en verslavingen. Mijn verhaal is er één van vele.”

Score: 1

2. Waar geloof je in?

“Dat de boeddhanatuur, een fundamentele goedheid, overal aanwezig is. Het goddelijke huist in alles. Ik ben katholiek opgevoed en als kind ervaarde ik in de kerk en in de muziek die daar klonk een verbinding met een andere dimensie. Het gevoel dat er meer is dan wat we kunnen waarnemen. Maar toen ik ouder werd, vond ik de Bijbel te geconstrueerd en de verhalen te bloederig. Mijn geloof in een God in die andere dimensie verdween. In de natuur lijkt alles te kloppen. Zoals die is, is het goed, ook in alle ellende. Daarom trok het boeddhisme me. Boeddha ging onder een boom zitten met alle kwellingen van dien. Hij leerde met lijden om te gaan en steunde er miljoenen mensen mee.”

Score: 1

3. Wat doe je met je geloof?

“Iedere dag besef ik dat mijn leven een geschenk uit sterrenstof is. Mijn onderscheidingsvermogen – waarmee ik keuzes kan maken – beoefen ik vooral binnen het Tibetaans boeddhisme, in de Vajrayana-traditie. Ik probeer voortdurend vriendelijkheid uit te dragen, maar heb ook mijn nukken en blinde vlekken. Populisten als Baudet en Wilders kan ik soms vervloeken, totdat ik me hun boeddhanatuur herinner. Op zo’n moment kan ik hen weer laten zijn wie ze zijn.

’s Ochtends een half uur mediteren, helpt me bij die beoefening van vriendelijkheid. En ik draag al dertig jaar een gebedsketting van kralen om mijn hals. Die pak ik onopvallend op moeilijke momenten, als ik iets eng vind of als ik stil wil zijn om anderen de ruimte te geven. Of als ik chagrijnig dreig te worden in een winkel waar ik moet wachten. Ik visualiseer dan ook wel één van mijn boeddhistische leraren. En ik reciteer vaak mantra’s als ik loop.”

Score: 1

4. Deel je dat ook met anderen?

“Ik merk dat werken met minder bedeelden en kinderen me helpt om zachter te worden, ook voor mezelf. Samen met een partner heb ik de stichting Kinderen in beeld opgericht. We organiseren creatieve activiteiten voor kinderen die arm of wees zijn, zoals hier in Nepal, of die in een asielzoekerscentrum zitten. Vrijwilligers doen met hen aan muziek, tekenen, dans en theater. Kinderen doorbreken bij mij het patroon om steeds iets te willen zijn of te bereiken. Ondanks de trauma’s die ze hier opliepen, zijn ze spontaan. Ze pakken je bij je hand, willen met je spelen. Ze doen je na als je danst en maken prachtige tekeningen. Ik hoef ze niet per se iets te leren, al oefen ik natuurlijk dat ene akkoordje op de gitaar met ze als ze dat willen.

De kinderen leren mij in het hier en nu te zijn. Ze brengen me vanuit m’n hoofd naar m’n hart. Dan voel ik me ontspannen en blij, wat ik bijvoorbeeld niet heb tijdens een vergadering met volwassenen. Dan gaat het om taken verrichten en doelen halen. Met de kinderen lijken dingen vanzelf te gaan. Ze geven me de hoop dat als ik er niet meer ben, er altijd zachtheid en enthousiasme zal zijn in de wereld.”

Score: 0,5

5. Welke waarden komen er voort uit je ervaringen?

“Mensen hier in Nepal zijn gelijkmoediger dan bijvoorbeeld in Nederland. Ze maken veel mee, maar je ziet zelden grote emoties als verdriet en blijdschap. Ze zitten niet bij de pakken neer en gaan behoorlijk onverstoorbaar door. Dat vind ik mooi. Het herinnert me eraan dat alles wat ik doe en laat effect heeft op mijn omgeving. Daarom wil ik niet gelijk oordelen over mezelf en anderen. En meer in het hier en nu zijn om dat te voorkomen. Daar hangt de waarde leegte mee samen, een manifestatie van zijn. Ik kan vol zijn van alles wat ik wil en vind, of ik accepteer wat er is en word stil.”

Score: 1

6. Noem je jezelf boeddhist?

“Anderen noemen mij boeddhist, ikzelf niet, ondanks dat ik toevlucht nam. Boeddhisten vind ik mensen als de Dalai Lama en de Japanse zenmeester Suzuki Roshi. Zij brengen geweldloosheid in de praktijk, een belangrijke pilaar van het boeddhisme. Maar als je in Myanmar Rohingya uitmoord, hoe kun je dan boeddhist zijn? Zelf ben ik ook niet geweldloos. Ik eet regelmatig vlees, waarmee ik medeverantwoordelijk ben voor dierenleed en aantasting van het milieu.

Toen boeddhistische leraren van hun voetstuk vielen door wangedrag, kostte het me moeite om mijn vertrouwen in de leer te behouden. Vooral toen het Sogyal Rinpoche betrof, de grondlegger van Rigpa, waar ik decennia bij betrokken was. Ik verliet de sangha en raakte op dreef. Zo belandde ik in de zentraditie. Maar het onderricht bij Rigpa is degelijk geweest. De leraar opende de deur naar de leraar in mezelf. Ik maak onderscheid tussen Rinpoche als mens en als onderwijzer, tussen zijn daden en zijn boeddhanatuur. Hij is in mijn ogen geen boeddhist, wel een grote leraar. Maar nu ben ik zelf aan het oordelen geslagen.”

Score: 1

Je scoort 5,5 uit 6 punten op de reli-meter, welke score zou je jezelf geven?

“Een 5, door die momenten van twijfel. Op mijn 16de las ik het Tibetaans dodenboek, een ingewikkeld boek over sterven dat na bleef galmen in mijn hoofd. Ik begon mantra’s te reciteren en sloot me rond mijn 30ste aan bij Rigpa en volgde zo’n dertig retraites bij Sogyal Rinpoche.

In 2017 brak ik met mijn sangha, omdat ik vond dat er geheimzinnig werd gedaan over het wangedrag van Rinpoche. Naaste leerlingen hadden hem met telefoons zien gooien en slaan. Hij verbood ons te roken op het terrein, terwijl hij zelf dure sigaren opstak. Hij noemde mij ‘de simpele’, omdat mijn geloof zo groot was dat ik hem visualiseerde als de Boeddha. Gevoelsmatig ben ik nog lid van Rigpa. En ik wil me weer aansluiten bij de Amsterdamse sangha als ik terug ben. Ik heb behoefte aan meer terugkoppeling in mijn beoefening. En aan verbondenheid met andere beoefenaars, want die mis ik.”

---

De reli-meter

Boeddhisme is een religie, maar beschouwen hedendaagse boeddhisten zichzelf ook als religieus? Volgens religiewetenschapper Koert van der Velde gaat religie over: “De beleving aangesproken te worden door iets wat achter de grens van je begrip ligt of lijkt te liggen. Wie probeert te antwoorden is religieus. Zijn er meer mensen bij betrokken, dan ontstaat een religie.”

In deze nieuwe serie leggen we hedendaagse beoefenaars van het boeddhisme langs de religieuze meetlat. We vragen hen naar ervaringen van transcendentie, de geloofsovertuiging en de waarden die hiermee samenhangen, hoe zich dit uit in de praktijk, of ze deel uitmaken van een religieuze gemeenschap (sangha), en natuurlijk of ze zichzelf ‘boeddhist’ noemen. Op elk van de zes vragen kan de geïnterviewde 0-1 punt scoren. Het totaal vormt zijn of haar score op de reli-meter.

---