Hoe religieus is de moderne boeddhist? – Andrea Forzoni

1. Ervaar je wel eens dat iets je overstijgt?

“Ja, dat ik onderdeel ben van het geheel en dat wat ik doe de wereld raakt. En wat in de wereld gebeurt raakt mij weer. Daardoor voel ik me verbonden met mijn omgeving. Ik geef graag aandacht aan die ervaring in de sangha waar ik lid van ben, of alleen in de natuur. Dan verwonder ik me hierover, los van concepten als religie. Maar je kunt die ervaring ook God of Boeddha noemen, of opmerkzaamheid. Ik vind het als geoloog interessant om te begrijpen hoe het in elkaar zit. Duurzaam leven bijvoorbeeld, is goed voor de planeet, het grotere geheel. En daarom ook voor anderen en mezelf.”

Score: 1

2. Waar geloof je in?

“Dat de wereld en wij als mens goed zijn. En dat is niet wat we zelf vaak als goed beoordelen. Goed tegenover fout is een concept. Het gaat om goed zonder oordeel. Ik denk dat iemand als Poetin in de Oekraïne-oorlog handelt uit onzekerheid en angst, maar hij is net als ieder ander in wezen goed.

Ik werk als docent aardrijkskunde aan de Hogeschool Nijmegen en gun mijn studenten dat ze de wereld als goed ervaren en ernaar kunnen leven. Het is mooi om ze bij te brengen hoe de wereld als fysisch en sociaal systeem werkt. En welke problemen dat oplevert met onze voedsel- en energievoorziening. Maar ook dat we de kracht hebben om dingen te veranderen. We zijn goed, we weten alleen nog niet hoe we die problemen nu moeten oplossen.”

Score: 0,5

3. Wat doe je met je geloof?

“Ik stoor me enorm aan Poetin, maar hij kan wel wat compassie gebruiken. Daar probeer ik me bewust van te blijven. Zelfliefde en zelfcompassie ondersteunen dat. Ik heb mijn docentenopleiding nog niet afgerond, daar voel ik me af en toe onzeker bij. Totdat ik besef: ik hoef niets te bewijzen, ik ben goed en kan leren dingen beter te doen. Met dat besef ben ik ook milder naar anderen.

Zo erger ik me soms aan mijn moeder. Ze zoekt voortdurend bevestiging bij mensen in haar omgeving. Ze vraagt me aandacht die ik eigenlijk niet wil geven. Eigenlijk veroordeel ik de afhankelijkheid die ik ook in mezelf bekritiseer. Ik ken die angst om afgewezen te worden of om alleen te zijn. Mijn moeder is in wezen goed. Ze maakt net als ik dingen mee, heeft gedachtes en gevoelens. Compassie helpt me mijn ergernis en eigen onzekerheid te accepteren.

Meditatie heeft me hierbij ondersteund. Tien jaar geleden begon ik ermee, om rustig te worden. Inmiddels doe ik dat in de boeddhistische traditie, naast andere vormen. Ik beoefen compassie, zit- en loopmeditatie, yoga, visualisaties, stoïcijnse meditatie, bijvoorbeeld met Headspace of ik doe eenvoudige bewustzijnsoefeningen door de dag heen.”

Score: 1

4. Deel je dat ook met anderen?

“Sinds vier jaar ben ik lid van Wake Up Nederland, een meditatiegemeenschap in de traditie van Thich Nhat Hanh. Ik deed een paar retraites en ga op maandag naar de Utrechtse sangha. De sfeer is speels en open, iedereen kan aansluiten. Ik ben lid van het groepje leden dat ook begeleidt. We mediteren in verschillende vormen, van adem tot loopmeditatie, op vrijgevigheid of de aarde, spelen soms muziek en delen onze persoonlijke ervaringen met elkaar.

Daardoor leer je iedereen goed kennen, je weet wat er speelt in hun leven. Dat contact kan helend zijn als je niet lekker in je vel zit. Met mijn studenten mediteer ik ook, om ze te laten ervaren hoe het is om er gewoon te zijn, maar dan zonder specifieke boeddhistische wijsheden.”

Score: 1

5. Welke waarden komen er voort uit je ervaringen?

“Door de beoefening in de sangha is mijn aandacht voor details in de omgeving toegenomen. Daardoor groeide dankbaarheid. Ik besef wat een geluk ik heb met mijn vrienden en familie, de mooie boom voor mijn huis en de leuke dingen die iedere dag weer gebeuren. Ik was altijd al nieuwsgierig naar de buitenwereld, maar nu ook meer naar mijn binnenwereld. Compassie is belangrijk geworden. Op een zachte en begripvolle manier lijden zien bij mezelf en anderen. Zonder er helemaal in op te gaan.”

Score: 1

6. Noem je jezelf boeddhist?

“Nee, maar het boeddhistische wereldbeeld sluit wel het best aan bij mijn eigen ervaring. De filosofie rond lijden en compassie werd voor mij het afgelopen jaar behoorlijk concreet. Ik kreeg een burn-out door een combinatie van factoren. De corona-lockdowns, een relatiebreuk, spanningen op mijn werk en oude gedragspatronen. Ik werkte hard om bevestiging van anderen te krijgen. Als die uitbleef, vatte ik dat persoonlijk op. Ik zette mezelf te veel onder druk. Uiteindelijk sliep ik weinig en kreeg ik last van angst en prikkels uit mijn omgeving. Met als gevolg depressie en verdriet. Ik begon situaties en mensen te vermijden.

Door mijn beoefening kwam ik op den duur los van dat lijden, door ernaar te kijken. Eerst dacht ik: wordt dit ooit beter? Tot ik me realiseerde dat deze worstelingen bij het leven horen en ook weer voorbij gaan. Er komt altijd weer wat nieuws. Het besef van tijdelijkheid heeft me enorm geholpen.”

Score: 0.5

Totaalscore: 5

Je scoorde een 5 op de reli-meter, welke score zou je jezelf geven?

“Voorheen zou ik mezelf een 2 geven. Ik was sceptisch en zag alleen wat tastbaar is als waar. Zo groeide ik op. Maar ik voelde ook dat het niet helemaal klopte. De afgelopen jaren ervaarde ik dat onzichtbare dingen net zo waar kunnen zijn. Zoals het gevoel van verbinding of misschien wel energie. En religiositeit verbindt mensen, bijvoorbeeld door rituelen. Dat vind ik ontzettend waardevol. Dus ik geef mezelf nu een 4.”

---

De reli-meter

Boeddhisme is een religie, maar beschouwen hedendaagse boeddhisten zichzelf ook als religieus? Volgens religiewetenschapper Koert van der Velde gaat religie over: “De beleving aangesproken te worden door iets wat achter de grens van je begrip ligt of lijkt te liggen. Wie probeert te antwoorden is religieus. Zijn er meer mensen bij betrokken, dan ontstaat een religie.”

In deze nieuwe serie leggen we hedendaagse beoefenaars van het boeddhisme langs de religieuze meetlat. We vragen hen naar ervaringen van transcendentie, de geloofsovertuiging en de waarden die hiermee samenhangen, hoe zich dit uit in de praktijk, of ze deel uitmaken van een religieuze gemeenschap (sangha), en natuurlijk of ze zichzelf ‘boeddhist’ noemen. Op elk van de zes vragen kan de geïnterviewde 0-1 punt scoren. Het totaal vormt zijn of haar score op de reli-meter.

---