Mindfulness met kinderen in lockdown. Tips van professionals

Zachtjes gezegd is de lockdown niet bevorderlijk voor de sereniteit in ons gezin, zoals ik in onverhulde termen beschrijf in deel 1 van dit tweeluik. Kan mindfulness verlichting geven voor mij en de miljoenen andere ouders in Nederland? Ik vroeg het aan gezinspsycholoog Florence Düngen én ging te rade bij de ‘oppervader’ van de mindfulness: Jon Kabat-Zin.

Het resulteerde in 6 tips voor het mindful omgaan met kinderen in lockdown

1. Je hoeft het niet altijd goed te doen

Florence Düngen is gezinspsycholoog, mindfulnesstrainer en moeder van twee dochters van 11 en 14. Alleen al het telefoongesprek met haar had direct een geruststellend effect op me: “Ouders denken dat ze altijd alles goed moeten doen. Maar dat is helemaal niet zo”, zegt Florence, als ik vertel dat ik onmiddellijk ontplof bij woedeaanvallen van de peuter of ruzies tussen de kinderen. “Je mag boos worden, je geduld verliezen en het een keer niet weten. Als het daarnaast ook maar regelmatig wél lukt om redelijk te blijven. En zeg sorry als het een keer misgaat. Wees eerlijk over dat je zelf ook niet lekker in je vel zit. Dan geef je het goede voorbeeld.”

Ook drukt Florence me op het hart dat ik me niet schuldig hoef te voelen of me zorgen hoef te maken over de keren dat ik mijn geduld verlies. “Juist van dat schuldgevoel kunnen kinderen last krijgen”, legt ze uit. “Die gevoelens horen bij jou en dus ben jij degene die er wat mee moet, zonder de kinderen ermee te belasten.”

2. Adem en voel

Een andere bron waar ik uit put in deze zoektocht naar lockdownverlichting is het Handboek Mindful Ouderschap door Myla en Jon Kabat-Zinn. Voor Kabat-Zin gaat mindful ouderschap over ‘de verbondenheid tussen ouder en kind, zonder dat een van beider welzijn concurreert met die van de ander’.

Kabat-Zinn stelt dat het mogelijk is om mindful te reageren op je kind ‘ook in stressvolle situaties of als je je niet optimaal voelt, maar je moet daarvoor wel oefenen met traditionele en niet traditionele vormen van meditatie’. Daarvoor raadt hij ouders vooral aan te oefenen met ademen. Wees je gewaar van de adem die in- en uitstroomt en het rijzen en dalen van je buik. Door dat te oefenen, oefen je in bewustzijn, stelt Kabat-Zinn in zijn boek. Een volgende stap is je aandacht ook naar de dingen om je heen te verleggen, zonder het contact met je adem te verliezen.

Terecht merkt Kabat-Zinn op dat ouders vaak maar een paar minuten per dag hebben dat er niets gedaan hoeft te worden. Ook ik trap dan in de valkuil om in die paar minuten wezenloos door mijn telefoon te scrollen. In plaats daarvan kan ik die zeer korte momenten ook benutten om me gewaar te worden van mijn adem en mijn lichaam. Om de onrust, spanning, frustratie, vermoeidheid en stress gewoon maar te voelen. Zonder het te hoeven veranderen. Zo cultiveer ik mindfulness. Totdat de volgende ruzie over een rozijn zich aandient.

3. Pas mindfulness toe, ook in noodgevallen

Kabat-Zinn geeft geen praktische toepassingen van mindfulness en de bijbehorende keuzes voor ouders, omdat ‘deze keuzes ontstaan uit je eigen creativiteit, verbeeldingskracht, liefde en talenten die, omdat je een mens bent, diep en nagenoeg grenzeloos zijn’. Toch haal ik enkele handvaten uit zijn teksten, ook voor hulp bij acute noodsituaties:

– Als je haast, ongeduld of irritatie voelt opkomen: spreek met lage stem, daal dieper af in het huidige moment, je lichaam en je ademhaling.

– Stel je voor dat je een beschutte eik bent tijdens de storm (bijvoorbeeld een woedeaanval) van je kind. Pas als de storm over is kan je kijken waarom die is ontstaan en wat je er aan kan doen.

– Zie het ‘slechte’ gedrag als ontlading van je kind, om weer tot evenwicht te komen daarna. Vat het daarom niet persoonlijk op.

– Om tijdens een onenigheid mindful te blijven, moet je al je energie en inzicht gebruiken om tijdens de strijd te zien wie je kinderen werkelijk zijn en waar ze behoefte aan hebben. Daarvoor moet je je eigen angsten, reacties en bezorgdheid onder ogen zien terwijl je gelijktijdig je gelijkmoedigheid bewaart door in contact te blijven met je ademhaling, je lichaam en het grotere geheel.

– Verhard niet als reactie op je kind. Je reageert soms al snel net zo gefrustreerd als bijvoorbeeld je peuter dat doet. Herpak jezelf, wees open aanwezig en reageer met meer begrip en vriendelijkheid.

– Als je weerzin voelt om aan de behoeften van je kinderen te beantwoorden, wees je dan gewaar van zowel je boosheid en je frustratie als van je empathie en begrip. Dan kom je tot creatieve oplossingen die niet ten koste gaan van het welzijn van je kind. Als je de reikwijdte van je eigen grenzen uitbreidt, voed je ook je eigen welzijn.

4. Onderzoek waar jouw ongeduld vandaan komt

Door het boek van Kabat-Zin realiseer ik me dat er voor mij winst te behalen valt in het leren verdragen van mijn eigen ongeduld en frustratie. Iets wat ik erg moeilijk vind, omdat ik juist onmiddellijk van die gevoelens af wil zijn. En dat heeft impact op hoe ik reageer op mijn kinderen, die ik probeer te dwingen om te stoppen met het gedrag waar ik me zo onprettig bij voel. Dat werkt uiteraard contraproductief.

Volgens Kabat-Zinn ontstaan die explosieve gevoelens en destructief gedrag naar je kinderen toe vaak wanneer de situatie lijkt op een negatieve situatie uit je eigen kindertijd. Als je ouders negatief reageerden op bepaald gedrag, bestaat de kans dat je dat zelf ook doet bij jouw kinderen. Door je daar steeds meer van bewust te worden kan je anders, gezonder en met meer begrip leren reageren. Door meer gewaar te zijn van je eigen gevoelens op dergelijke momenten, komt er ook ruimte om beter naar je kind te kijken en te luisteren.

5. Vertrouw op de veerkacht van jezelf en je gezin

Inmiddels zitten we bijna een jaar in deze situatie en maak ik best wel zorgen over de consequenties. ‘Is deze coronastress schadelijk voor mijn kinderen?’ vraag ik aan Florence. “Natuurlijk hebben veranderende en lastige omstandigheden invloed op je kinderen”, antwoordt ze. “Maar als er geen coronacrisis was geweest, dan was er wel iets anders wat invloed op ze heeft. Het gaat er vooral over hoe je daar samen mee omgaat. Over kwetsbare kinderen maak ik me wel echt ernstige zorgen. Maar in gezinnen zoals dat van jou en mij gaan we daar gewoon mee om. Wij als ouder en onze kinderen zijn veerkrachtig genoeg.”

6. Neem een oppas

Of bovenstaande zaken me op de lange termijn gaan helpen weet ik nog niet, maar voor nu voel ik me beter. Omdat ik over mijn gevoelens en moeilijke momenten praat en omdat ik erover heb gelezen. Ik voel me minder raar en heb er vertrouwen in dat ik mijn kinderen geen grote schade toebreng.

Komt dat door bovenstaande tips? Niet helemaal…als ik eerlijk ben hebben we momenteel heel veel steun aan de oppas, die we nu twee dagen per week inschakelen. Hierdoor heb ik genoeg tijd en rust om tot een aantal heldere gedachtes te komen en weer te voelen wat voor en achter is. De momenten die ik daaromheen met de kinderen doorbreng zijn daardoor weer grotendeels gezellig en vrij van stress. Zonder oppas zou ik het alleen met mindfulness moeten doen en ik weet niet of me dat voldoende zou helpen deze periode door te komen.

Daarom breng ik hiervoor in overvloedige mate mijn eigen persoonlijke tip in werking: wees extra dankbaar voor- en bewust van de dingen die wél goed gaan en mogelijk zijn: namelijk dat we het geld hebben om een oppas te betalen.

Titelbeeld: Kelly Sikkema

Lees ook

Boeddhistisch opvoeden doe je zo