Wat het boeddhisme je kan leren over vaccineren tegen het coronavirus

Nu de eerste prikken tegen Covid-19 zijn gezet, zijn ook de discussies in volle gang. Hoe goed en lang werken ze? Moet je gevaccineerd zijn om naar je zang- of meditatieclub te kunnen gaan? En wat als je je ongemakkelijk voelt over de snelheid waarmee de vaccins zijn geproduceerd? Uiteenlopende vragen confronteren je met je eigen gezondheid, die van naasten en van anderen. Hoe maak je een goede afweging tussen verschillende belangen? En geeft het boeddhisme aanknopingspunten over vaccineren?

Losang Gendun, leraar bij het Amsterdamse Maitreya Instituut ziet vanuit het boeddhisme geen bezwaren tegen vaccinatie.

“Intellectuele bagage is deel van ons kostbaar menselijk leven en belangrijk om ziekte te bestrijden.” Die bagage is natuurlijk niet compleet en dat geldt ook voor kennis over coronavaccins. Maar een slag om de arm hoeft volgens Gendun niet uit te monden in een breed wantrouwen. “Daarnaast”, voegt hij toe, “vaccineren heeft veel bijgedragen aan het verlichten van menselijk lijden.”

Gendun: “De gezant van een koning raadpleegde ooit de Boeddha over oorlogsplannen. De Boeddha gaf aan dat de koning onverslaanbaar was als de gemeenschap in harmonie leefde en vertrouwen had in de ouderen of wijzen.” Deze tijd heeft volgens Gendun zijn eigen ‘wijzen’. Mensen die autoriteit verwerven door hun inzet voor het welzijn van de gemeenschap. Hij denkt aan wetenschappers, politici, de sociaal betrokkenen, kunstenaars, filosofen en asceten. Hun adviezen kunnen de plank misslaan, maar dat vindt hij niet te vermijden in een complexe wereld. “Het gaat om de best mogelijke weg en weten dat harmonie de belangrijkste buffer is in crisistijd.”

Toch piept en kraakt de Nederlandse harmonie. De luidste stemmen krijgen aandacht, niet per se de wijzen. (lees ook Gendungs visie op complottheoriën, .red). Het vertrouwen is laag, constateert Gendun. “We zijn te veel gehecht aan onze meningen, of ze nu goed zijn of fout. De Boeddha vond dat ongezond, omdat je zo geen echt gesprek meer kunt voeren. We identificeren ons dan met de eigen opinie en daarmee geloven we in een ‘zelf’. Een hopeloze zaak, want een autonoom en onveranderlijk zelf bestaat niet.” Als je je eigen mening opgeeft, erken je dat je veranderlijk bent. En dat kan volgens Gendun een ongemakkelijke maar ook bevrijdende vraag oproepen: Wie ben ik?

Wat doet jouw mening met je mentale gezondheid?

Gendun raadt aan die vraag te beantwoorden als je een afweging wilt maken. Er veel over nadenken of boosheid kunnen volgens Gendun een illusie van grip veroorzaken, maar ze werken averechts. Je bent ermee bezig en je stáát voor jouw ideeën over welzijn. Maar uiteindelijk maken die emoties je ongeruster, wat kan uitmonden in obsessief denken. Zeker in de ‘mentale echoput’ die sociale media zijn, zegt Gendun. “Dagelijks op Facebook met gelijkgestemden klagen over het coronabeleid of de tegenstanders ervan streelt je trots en geeft de illusie van macht. Maar daarna zit je weer alleen met je onrust.

Neem de tijd en denk doelgericht. Wat is het probleem, welke antwoorden zijn er en wat vind je ervan? Kom tot een conclusie en maak met de kennis die je op dat moment hebt een keus. Daarna is er kalmte.”

Ook Adi Ichsan vindt in het boeddhisme geen expliciet bezwaar danwel een aanmoediging met betrekking tot vaccineren.

“Er zijn geen vaste richtlijnen voor wat we moeten doen of laten”, zegt Adi Ichsan, vipassana- of inzichtsmeditatieleraar in de Theravada-traditie bij Dhammadipa. Volgens hem hebben we vaak behoefte aan zo’n leidraad, maar in het boeddhisme staat veranderlijkheid juist centraal. “Wijzelf en onze omgeving zijn voortdurend in beweging. Wanneer je mediteert, let je op wat er gebeurt met je gedachten, gevoelens en lichaam. Uiteindelijk zie je dat jij dat niet bént. Het zijn lichamelijke en geestelijke processen. Dat maakt alles relatief.”

Een juiste of onjuiste beslissing over vaccineren is er daarom niet, denkt Ischan.

Een besluit is afhankelijk van je situatie en die bekijk je steeds opnieuw. Wanneer je volgende week zwanger blijkt te zijn, heroverweeg je mogelijk je keus voor of tegen een prik. Met in je achterhoofd dat je perceptie geconditioneerd is. Want, waarschuwt Ichsan, van de prikkels die we via onze zintuigen ervaren, maken we concepten. En die zijn soms onbetrouwbaar. Iemand schreeuwt bijvoorbeeld ‘brand!’ in een bioscoop. Hij roept het concept ‘gevaar’ op en weet zo razendsnel een menigte naar de uitgang te krijgen. Terecht of onterecht.

Hoe weet je of een keus op dat moment de juiste is?

Wanneer die keus berust op boosheid, angst of twijfel, dan ontstaat een bedrukkende onrust. Die kan volgens Ichsan wijzen op een onheilzaam besluit. Mentale rust en blijdschap zou dan een teken kunnen zijn van een heilzame beslissing. Maar daar ligt wel een addertje onder het gras: je bént niet je gevoelens, gedachten en je uitgangspunten. “Zolang die jou beheersen en je gedrag sturen, neem je geen beslissing in vrijheid. Het ik of ego neigt ernaar zich vast te klampen aan gevoelens en volgt gedachten vaak op de voet”, licht Ichsan toe. Een ‘zuivere gedachte’ is niet gekleurd door die behoeftes. De meest eenvoudige vorm is een ingeving. Pang, die is er. Zonder dat je iemand iets hoorde vertellen of andere zintuigelijke prikkels.” Met inzichtsmeditatie train je jezelf het beslissingsproces te herkennen zonder je te hechten aan de inhoud.

Zenleraar Irène Kaigetsu Bakker van Zen Spirit in Arnhem wijst op het bodhisattva-ideaal in het mahayana-boeddhisme.

Een bodhisattva zet zich in voor het welzijn van alle wezens. Daar past vaccinatie volgens haar goed bij. “Je vermindert het risico dat je anderen infecteert en beschadigt. En zo neem je ook verantwoordelijkheid voor je eigen gezondheid. Net als bij metta, liefdevolle vriendelijkheid. Die wens je naast alle andere wezens eveneens jezelf toe.”

Daarnaast raadt ze aan zo gezond mogelijk te leven en de balans te vinden tussen spanning en ontspanning. “Risico’s zijn nooit uit te sluiten, hoewel we dat in het Westen graag geloven. Informeer jezelf goed en neem een rationele beslissing waarin je eventuele risico’s voor je eigen gezondheid meeneemt.” Om het belang van kalmte daarbij te onderstrepen, citeert ze graag de non Xinggang uit de 17e eeuw:

A single meditation cushion, and one is completely protected. Earth may crumble, heaven collapse – but here one is at peace. Sacred titles and worldly fame: both fade away in the sitting. And the universe assembles on the tip of a feather.

Bekijk ook deze video waarin Irène haar visie geeft op vergankelijkheid

Disclaimer:
Bodhi geeft geen medische adviezen. Voor urgente medische hulp verwijzen wij je naar je eigen dokter.

Titelbeeld: Sara Bakhshi