Radicale vrienden gezocht!

Chihiro Geuzebroek (1983) is een Amsterdamse filmmaker en boeddhist. Haar debuutfilm Radical Friends gaat over haar activistische zoektocht in Bolivia, waar haar roots liggen. Hoe verbeter je de wereld? Komende zaterdag 16 augustus gaat Radical Friends in première op het filmfestival World Cinema Amsterdam.

Je bent boeddhist, activist en filmmaker, kun je daar wat meer over vertellen?
Ik ben opgegroeid als een echte Hollander, in een redelijk antireligieuze cultuur. Maar ik vond religie altijd interessant, het was het enige vak waar ik een 10 voor had op de middelbare school. Op mijn 22e kwam ik op het boeddhistische pad via een vriendin. Ik zag wat het met haar deed: ze was vindingrijker, minder vaak in paniek, ze had meer levenskracht en rust. Het Nichiren-boeddhisme is op transformatie gericht. Het gaat niet zozeer om inner peace vinden, maar om het aanroepen van de Boeddhanatuur met je stem, om affirmatie van je levenskracht en om verantwoordelijkheid nemen voor je leven. Ik ervoer meteen resultaat: minder paniekaanvallen, minder terughoudendheid, minder uitputting.

De relatie met de ander is leidend om het boeddhisme over te dragen, dat gaat “van hart tot hart”. Dat soort boeddhistische inzichten liggen ook ten grondslag aan mijn film: het gaat om het veranderen van wereldproblematiek door relaties te verbeteren en illusies de wereld uit te helpen, en de moed hebben om met compassie en daadkracht op te staan voor de waardigheid van het leven. Mensen hebben vaak een struisvogelreactie: wereldproblemen zijn te overweldigend, ze voelen zich machteloos. Met het boeddhisme heb ik een manier gevonden om die problemen te confronteren, ook al heb ik niet het hele antwoord.

Na de middelbare school heb ik stage gelopen bij een filmfestival in Amerika. Daarna deed ik een productiejaar aan de Filmacademie en daarna Filmwetenschappen aan de UvA. In die tijd werd ik ook activistisch: ik was bij de anti-oorlogsbeweging (Irak), het anti-NATO-protest in Frankrijk en de milieutop in Kopenhagen in 2009. Je krijgt bij dat soort grote protesten echt het gevoel dat je iets kunt doen. In het dagelijks leven kom je weinig solidariteit tegen, maar daar speelt het bij iedereen.

En nu ben je net terug uit Engeland?
Ja, mijn film werd daar vertoond tijdens een peace camp. Er waren daar allemaal workshops rond de Eerste Wereldoorlog, policing the police, de reparatie van de natuur van de verwoeste koloniën… ’s Avonds waren er films en muziek. Er waren veel oude garde-activisten: oude dametjes die vertelden over intimiderende smerissen en die goed op de hoogte waren van politietactieken voor intimidatie en geweld.

Ze waren daar enthousiast over mijn film. Er komt nu ook een educatietour in Spanje, en mensen uit Londen en Leicester hadden interesse in screenings. Daar heb ik energie van gekregen.

Is de film geworden wat je vooraf in gedachten had?
Nee! Het is dan ook een verhaal van ontdekking. Het idee was om de Boliviaanse president te ontmoeten die vecht voor Rechten voor Moeder Aarde en hem een knuffel te geven, hem menselijk te maken. Maar ja, uiteindelijk ontmoette ik hem bij een persconferentie, en kon ik hem alleen wat vragen stellen. Maar hij was het ankerpunt voor de film, een deel van de motivatie en ik wist dat er vanzelf andere figuren op mijn pad zouden komen. De film gaat ook niet over hem, maar over mijn persoonlijke emancipatie tegenover de geopolitiek.

Alles is dialoog in de film, er komen geen “experts” aan het woord. Want alles draait om relaties en de diepe wens om meer connected te zijn. Dat werkt ook door in de stijl van de film. Ik wilde een soort Motorcycle Diaries maken, een coming of age-film met een geopolitieke achtergrond om een meer revolutionair of activistisch karakter te ontwikkelen.

Radical Friends snijdt veel thema’s aan: milieuproblemen, kolonialisme, activisme, familiebanden… Waar gaat de film over volgens jou?
Er zitten inderdaad veel thema’s in, ik heb ook lang geworsteld met het schrijven van de synopsis! Het idee is: wereldvrede bewerkstelligen op micro- en macroniveau. Ze zeggen: verbeter de wereld, begin bij jezelf, maar volgens mij kun je alleen jezelf verbeteren dóór je in te zetten voor je omgeving. Dat proces wilde ik zo transparant mogelijk delen. Het is een verhaal dat uitnodigt om zelf moediger en ambitieuzer door het leven te gaan.

Zuid-Amerikaanse cinema is vaak poëtisch maar deze film is redelijk Hollands, nuchter, met een sneller tempo. Hij slaat een brug tussen Bolivia en Nederland, daar ben ik trots op, om zo mensen kennis te laten maken met Bolivia en de campagne voor rechten voor moeder aarde.

De relatie met je vader, een Boliviaan die niet in je leven aanwezig was, is ook een belangrijk motief in de film.
Ik kende mijn vader wel een beetje, ik heb hem op mijn 22e voor het eerst ontmoet. Het is een goedzak, maar hij is iemand die zich overal van distantieert. Hij neemt geen verantwoordelijkheid. Met betrekking tot milieuproblemen vindt hij dat de regering en de bedrijven het maar op moeten lossen. Ook neemt hij geen verantwoordelijkheid voor mij, zijn kind. En dat is exemplarisch voor ons allemaal, we schuiven de verantwoordelijkheid af op een ander.

Mijn film is een pleidooi om zelf je verantwoordelijkheid te nemen, ook al heb je de rotzooi niet zelf gemaakt. De scène met mijn vader, waarin ik hem daarmee confronteer, laat het belang van relaties zien. De disconnectie tussen mensen en de aarde toont zich op microniveau in de disconnectie tussen mensen onderling, tussen mij en mijn vader.

Dat we nu min of meer samen deze film gemaakt hebben, heeft wel voor meer binding tussen ons gezorgd.

Klopt het dat je de film zelf hebt gefinancierd?
De productie heb ik zelf gefinancierd, mijn co-producent heeft de post-productie gefinancierd. Daartussenin heb ik nog een stukje crowdfunding gedaan. Dat laatste was wel moeilijk, je moet veel campagne voeren enzo, maar het helpt wel om in contact te komen met je publiek. Ik leerde toen welke tone of voice aansloeg en kon om advies vragen.

Hier op de Filmacademie wordt er neergekeken op je film zelf financieren. Ik schaamde me er een beetje voor. Maar in Amerika is het juist andersom. Ik ben ook trots dat ik geen schulden heb gemaakt. Ik heb wel fondsen aangeschreven, maar als je idee niet door een omroep is geaccepteerd maak je weinig kans. De film gaat ook over een gemarginaliseerd onderwerp in een gemarginaliseerd land. En het schrijven van een proposal is echt een vak apart en ik had al zes petten op: scenarioschrijver, producent, regisseur etc.

Maar goed, zelffinanciering kan maar één keer, je moet er veel offers voor brengen, ook in je privéleven. Ik ben nu dan ook erg moe en zou me liever inzetten voor iemand anders’ project, en niet zelf de kar trekken. Ik doe nu even uitzendwerk, biologische catering. Lekker ontspannen komkommers choppen. Fijn, stressloos. Voor jezelf werken is meedogenloos.

In de film zeg je dat je langer in Bolivia wil blijven. Nu je weer hier bent, wil je nog terug?
Ja ik wil graag terug voor langere tijd. Maar nu kan dat niet, ik heb totaal geen geld. Maar ik wil wel graag samenwerken met mensen die ook hun leven wijden aan het stoppen van ecocide, en daar zijn die mensen, daar hebben ze er de ruimte voor.

In het begin van de film vraag je je af: ben ik gewoon een loser?; hoe kun je je idealen leven? Heb je nu een antwoord gevonden op die vragen?
Hmm, het is een ongoing question, een blijvende ontdekkingstocht. Ben ik een loser? Het heeft te maken met je eigen kwetsbaarheid onder ogen komen: ik heb mijn idealen op een rijtje, maar pretendeer niet dat ik de rest ook op een rijtje heb. Ja, soms voel je je een loser, je trekt zelf aan het kortste eind in een wereld die zo corrupt is.

Maar het begint met gewoon doen zonder te weten hoe, en gaandeweg krijg je stukjes van de sleutel. Ik wil nu nog meer radicale vrienden maken, want in zulke vriendschappen neemt de hartkracht exponentieel toe, net als in mijn logo. Keer het tij!

Tom Hannes ziet het boeddhisme als “een bijzondere protestbeweging”. Lees voor meer inspiratie zijn Shoot! Occupy the present moment.