Stemadvies van boeddhisten: “We hebben een partij nodig die verbindt.”

In hoeverre laten ervaren boeddhisten zich leiden door hun boeddhistische levensvisie? En welke partij vinken zij straks aan in het stemhokje? Bodhi sprak erover met een viertal beoefenaars uit verschillende tradities. Maar voor we dat deden legden we de vraag ook voor aan jou, de Bodhi lezer, via onze nieuwsbrief en social media kanalen. Ruim 350 mensen reageerden. De uitslag laat een volkomen ander beeld zien dan de meeste peilingen tot nu toe.

Als het aan de Bodhi-lezer ligt, krijgen we een groen kabinet met Esther Ouwehand als eerste vrouwelijke minister-president.

Daarnaast bleek jullie politieke spectrum behoorlijk breed: naast de linkse partijen zou de VVD ook een aanzienlijk aantal van 14 zetels krijgen. Zelfs de PVV en Forum voor Democratie waren goed voor respectievelijk 1 en 2 zetels.

Boeddhistische waarden in de politiek

Bodhi was nieuwsgierig naar het stemgedrag van mensen die al jarenlang leven volgens de boeddhistische levensvisie. We spraken vier ervaren beoefenaars over hun politieke voorkeuren: Joost van den Heuvel Rijnders, Kim Lokers, Verena Böttcher en Reinier Tilanus. In hoeverre laten zij zich in het stemhokje leiden door hun boeddhistische levensvisie?

Hun antwoorden blijken niet eenduidig. Maar wat wel opvalt is dat waarden als verbondenheid, vrijgevigheid (belasting betalen) en compassie (voor andere, of minder kansrijke bevolkingsgroepen) leidend waren in de keuze voor een bepaalde partij. En net als de Bodhi-lezer, neigen de boeddhistische experts overwegend naar groene en linkse partijen. Waarom hebben zij bepaalde politieke standpunten en welke waarden schuilen daarachter? Daarover hebben de beoefenaars uiteenlopende opvattingen. Niet alleen hun specifieke traditie, maar ook hun persoonlijke achtergrond speelt daarin een rol. Sommigen fantaseerden zelfs over een boeddhistische politieke partij…

Joost van den Heuvel Rijnders, beoefenaar van Inzichtsmeditatie

“Voor zover ik weet heeft de Boeddha nooit stemadvies gegeven”, begint Joost van de Heuvel Rijnders, beoefenaar van Vipassana (Theravada) en initiatiefnemer van het meditatieplatform 30now. “Wel heeft hij veel gezegd over de drijfveren van waaruit je kunt handelen. Eén daarvan is compassie, zorgen voor een ander. Een tweede is vrijgevigheid: als jij het goed hebt, probeer je je rijkdom te delen met mensen om je heen.

Deze waarden helpen me om niet alleen vanuit een ego-perspectief te kijken, maar ook vanuit een wij-perspectief.

Dat laatste geldt evengoed voor mijn houding tegenover de aarde, die heeft onze zorg nodig. Voorheen kwam ik dan uit bij een linkse, groene partij. Wat het dit keer wordt, weet ik nog niet zeker.

Een ander belangrijk boeddhistisch principe, naar mijn mening, is dat je zelf verantwoordelijk bent voor je leven. Ik vind dat mensen hun eigen kansen moeten pakken, want wij leven in een samenleving waar die kansen er zijn. Tegelijk weet ik dat ik makkelijk praten heb met de privileges die ik genoten heb, maar die voor anderen niet vanzelfsprekend zijn. Daarom ben ik geen rechtse liberaal, want ik geloof ook in zorg voor een ander als die dat nodig heeft. Ik verschil echter van mening met de Dalai Lama die zegt dat hij een marxist is.

Van een boeddhistische politieke partij ben ik geen voorstander. Op zich vind ik het prima dat mensen vanuit een levensbeschouwing kijken naar de samenleving, maar ik merk dat het boeddhisme in het Westen best wel individueel wordt beleefd. Ik kan me voorstellen dat zo’n partij dan juist rigide wordt. Het boeddhisme is niet coherent en kent vele gezichten.

Als ik dan toch een aantal programmapunten moet noemen: een boeddhistische partij zou minder geld besteden aan defensie en mensen aanzetten tot minder kopen, want dat laatste leidt niet noodzakelijkerwijs tot meer levensgeluk. Idealiter is een boeddhistische partij een sociale, linkse partij die openstaat voor alle mensen en niet één specifieke groep, met een inclusieve kijk op de samenleving.”

Kim Lokers, beoefenaar binnen Shambala

“De boeddhistische visie gaat uit van de fundamentele goedheid van mens en samenleving”, meent Kim Lokers, sinds veertien jaar beoefenaar bij Shambhala Arnhem, waar ze sinds 2020 ook directeur is. “Dat betekent dat ieder mens beschikt over een verlichte natuur, ofwel open, heldere ruimte. We zijn allemaal volledig toegerust om het pad van de bodhisattva te bewandelen en bodhicitta (een wakker hart) te realiseren.

Binnen het christendom, de traditie waarin ik ben opgevoed, ervoer ik dat soms anders. We zouden zondige wezens zijn en moeten hard werken om dit recht te trekken. Ik voel me aangetrokken tot een politieke partij waarin ik mijn mensbeeld bevestigd zie. Dat is één van de redenen waarom ik GroenLinks stem.

Als je uitgaat van wantrouwen, dan krijg je een ander soort samenleving.

Dan denk ik aan protectionisme: ik moet vooral goed voor mijn eigen ‘ik’ zorgen. Als je zo denkt en handelt, heb je minder ruimte voor de wereld om je heen. Mensen stellen hun eigen welzijn voorop: ‘ben ik wel genoeg, heb ik wel genoeg?’ Het pad van meditatie is bedoeld om vrijer te worden van de grip van het ego. Dan komt er ruimte voor de vraag hoe je kunt bijdragen aan het welzijn van alle levende wezens, inclusief jezelf.

Wat ik moeilijk vind aan politiek is de korte termijn. ??Om echt te werken met de realiteit zoals die is, hebben we lange termijnvisies nodig. In de afgelopen vier jaar is veel kapot gemaakt. Kijk naar de zorg: dat er nu zo weinig bedden zijn komt door het afbreken van de zorg-capaciteit vanuit een efficiency-gedachte.

Hoe we samenleven als burgers gaat over handelen.

Elke handeling heeft een politieke component. Met ons gedrag geven we vorm aan de maatschappij. Zelfs met nietsdoen hebben we invloed. De wet van karma werkt hierbij verhelderend. Het is niet zo dat het vastligt hoe de koers van je leven loopt. Integendeel, je kunt kiezen hoe je je gedrag actief vormgeeft vanuit inzicht. Daarin zit ook weer dat volle vertrouwen in de wezenlijke goedheid van ieder levend wezen. En het vertrouwen dat – middels meditatie – ieder mens fundamentele goedheid kan realiseren.”

Verena Böttcher, beoefenaar in de traditie van Thich Nhat Hanh

“Stemmen is belangrijk, vooral nu”, zegt Verena Böttcher, lid van de Orde van Interzijn, een gemeenschap van nonnen, monniken en leken die leven volgens de Veertien Aandachtsoefeningen Deze oefeningen zijn een samenvatting van het Bodhisattva (verlicht wezen) ideaal dat binnen het Mahayana Boeddhisme een centrale rol speelt. Bron: www.aandacht.net . “Als we nog iets willen doen aan de klimaatcrisis hebben we de politiek nodig. Zelfs als de voetafdruk van elke burger minimaal is, is dat niet genoeg. De overheid moet iets doen aan de vervuilende activiteiten van grote bedrijven.

Ik twijfel tussen GroenLinks en Partij voor de Dieren. Die laatste heeft expliciet in zijn partijprogramma staan dat mensen niet de enige belangrijke wezens op aarde zijn. Dat past in de traditie waarin ik beoefen, de traditie van Thich Nhat Hanh. Wij als mensheid maken deel uit van de aarde, net als alle planten en dieren. Voor ons voortbestaan zijn wij volledig afhankelijk van het goed zorgen voor die aarde.

Wat ook belangrijk is in mijn boeddhistische traditie is ‘skillful means’.

Je zoekt het juiste moment en de juiste woorden vanuit een compassievolle houding om het gesprek aan te gaan, waarbij ook ruimte is voor de beleving van de ander. De Partij voor de Dieren communiceert een heel duidelijke boodschap, dat is ook nodig. Ik vind dat GroenLinks daarentegen een meer toegankelijke manier van communiceren heeft.

Als specialist ouderengeneeskunde werk ik in de wijk. In het verleden kwam ik veel laagopgeleide mensen tegen, met een minimum inkomen en vaak een rugzakje in de psychiatrie. ‘Die mensen’ – dat ik dat zo zeg, geeft al aan dat ik bevoorrecht ben – hebben sterk het gevoel dat ze er niet bij horen. Voor sommigen ziet het leven er vanaf het begin anders uit. Dat iedereen gelijke kansen heeft is gewoon niet waar. Die stelling is zelfs onrechtvaardig. Sociale ongelijkheid zou in een rijk land als Nederland niet moeten bestaan.

Mijn politieke stem is een oefening in vrijgevigheid.

Ik gun iedereen een dak boven zijn hoofd en voldoende middelen voor een veilig en gelukkig bestaan. Dat is in lijn met de Vijf Aandachtsoefeningen. De Boeddha bleef niet onder de bodhiboom zitten nadat hij verlicht was. Een bodhisattva zal niet rusten totdat alle levende wezens verlichting hebben gevonden.”

Reinier Tilanus,beoefenaar binnen Gelug, Tibetaans boeddhisme

“Ik zou niet kunnen zeggen dat de ene partij boeddhistischer is dan de andere”, vertelt Tilanus. “Wat ik dit keer ga stemmen weet ik nog niet. Ik ben niet heel partijvast, soms fiets ik een beetje naar links en soms wat meer naar rechts.

Wat als er een boeddhistische partij zou zijn? Vroeg ik mij af.

Ik twijfel of ik daarop zou stemmen want een boeddhistische partij van misschien één zetel legt weinig gewicht in de schaal. Ik ben pragmatisch en leg mijn stem daar neer waar ik vermoed de meeste positieve invloed te hebben.

Als boeddhist zou je denk ik ook redelijk goed op een christelijke partij kunnen stemmen, omdat de tien geboden en de boeddhistische geloftes zeer overeenkomen. Er zijn een aantal basisprincipes over mededogen, niet willen doden en zorg voor je medemens. Die vind ik belangrijk.

Hoe D66 voor het zelfgekozen levenseinde pleit vind ik als boeddhist lastig.

Aan de andere kant, mijn moeder heeft een euthanasieverklaring ondertekend voor als ze op latere leeftijd veel lijden moet doorstaan. Binnen het boeddhisme is dat not done, maar als mijn moeder dat wil, respecteer ik dat. Ik geloof heel erg in het boeddhisme, maar ik denk ook dat er vele manieren zijn om naar het leven te kijken. We moeten elkaar de ruimte geven, zolang het niet ten koste van anderen gaat.

Partijen die anderen verketteren door bijvoorbeeld te zeggen dat de moslims fout zijn, daar heb ik de grootst mogelijke moeite mee. Als boeddhist ga ik ervan uit dat wij allemaal onderling afhankelijk van elkaar zijn. Dan zou het gek zijn als wij ons hier in Nederland afsluiten van elkaar en van de rest van de wereld. Natuurlijk zitten er ook grenzen aan wat je kunt doen vanuit het besef van die onderlinge verbondenheid.

Gelukkig hebben wij in Nederland een meerpartijenstelsel. Dat maakt dat de meest extreme standpunten in de praktijk teniet worden gedaan in het uiteindelijke regeerakkoord. Waar ik in de politiek vooral naar zoek is een partij die bereid is te verbinden, want dat hebben we echt nodig in deze wereld.”

Meer ‘eerste hulp bij het stemmen’

De verkiezingsgids van De Correspondent
Het Kieskompas van Trouw
Stemchecker van de Volkskrant
Kieswijzer van het AD
Kies voor GGZ, stemwijzer m.b.t. geestelijke gezondheidszorg, of deze ‘swipable’ kiewijzer over mentale gezondheid van Justine van der Beek
Technologie kieswijzer, van Stichting Toekomstbeeld der Techniek