Tukdam – documentaire over de grens tussen leven en dood

Kijk ‘Tukdam’ terug via NPO Start.

In wat de Tibetanen tukdam noemen, sterven boeddhisten op gecontroleerde manier in meditatie. En hoewel ze klinisch dood zijn verklaard, blijven ze vaak rechtop zitten in een meditatiehouding. Hun lichamen vertonen dagen en soms wekenlang geen tekenen van verval. Vanuit het Tibetaans-boeddhistisch standpunt is de persoon nog niet overleden. Het bewustzijn is nog steeds aanwezig en behoedt het lichaam voor ontbinding.

“De tukdam beoefening spreekt tot onze verbeelding, omdat ze in de westerse visie onmogelijk is,” schrijft Sebo Ebbens, Tibetaans boeddhist en kenner van het Tibetaans dodenboek: “Volgens westerse opvattingen overlijd je als je hart en hersenactiviteit stoppen. In de Tibetaans boeddhistische visie treedt de dood echter pas in als het bewustzijn het lichaam verlaat. De tukdam beoefening stimuleert ons dus om na te denken over onze opvattingen over het stervensproces.”

Wetenschap versus religie

De film volgt het allereerste wetenschappelijke onderzoek naar tukdam, dat geleid wordt door de beroemde neurowetenschapper Richard Davidson van de Universiteit van Wisconsin. Met toestemming van de Dalai Lama wordt het onderzoek uitgevoerd onder de Tibetaanse gemeenschap dat in India in ballingschap leeft. En aangezien veel van de tukdam-sterfgevallen plaatsvinden in de kloosters en kluizenaarshutten in de Himalaya, is dit niet altijd even makkelijk.

Naast het wetenschappelijk onderzoek, is er aandacht voor de Tibetaanse opvattingen over de verbinding tussen geest en lichaam. Een bijzondere film waarin de Westerse opvattingen over leven en dood worden uitgedaagd.

Omgaan met tussenfasen tijdens ons leven

“Naast de fundamentele vragen over leven en dood, die de tukdam beoefening oproept, kan dit verschijnsel ons ook iets leren over het omgaan met tussenfasen die we al tijdens ons leven doormaken,” stelt Ebbens. “Denk bijvoorbeeld aan intensieve gebeurtenissen als een echtscheiding of het overlijden van een dierbare. Door in dit soort ervaringen de vier bardos of overgangsfasen te herkennen, kunnen we ons (enigszins) voorbereiden op de ervaringen die we tijdens en na ons sterven zullen meemaken.”

Meer weten? Lees het artikel ‘Tukdam: een boeddhistische beoefening op de rand van de dood’. Daarin laat Ebbens niet alleen zien hoe we deze exotische Tibetaanse beoefening kunnen toepassen in onze westerse levens, maar duidt hij het verschijnsel ook binnen de context van het Tibetaans dodenboek.

• Regie: Donagh Coleman
• De film ‘Tukdam’ is te zien bij De Boeddhistische Blik op 8 januari 2023 om 15.20 uur bij NPO 2. Terugkijken kan via NPO Start.
• De Boeddhistische Blik is de titel waaronder alle programma’s van de boeddhistische stroming vallen, de uitzendingen worden verzorgd door KRO-NCRV. Vragen of opmerkingen over deze uitzending? Je kan terecht bij het Klant Contact Centrum van KRO-NCRV: info@kro-ncrv.nl