Hoe voorkom je klimaatmoeheid? Tijd voor een nieuw perspectief

Het verduurzamen van de woning is voor de meeste huizenbezitters niet rendabel. Het Planbureau voor Leefomgeving (PBL) liet onlangs weten dat een warmtepomp of gasvrij maken van een woning financieel niet aantrekkelijk is voor huizenbezitters. Dat terwijl volgens het Klimaatakkoord, dat nog maar een jaar oud is, alle huizen in 2050 energieneutraal zouden zijn zonder extra hoge kosten voor de eigenaren. Dat blijkt niet zo te zijn. En daarom is het advies van het nationale instituut nu: afwachten. Hoe voorkom ik klimaatmoeheid, temidden van dit soort tegenstrijdigheid?

Want daar zit ik dan, met een offerte voor onze nieuw te bouwen woning. Voor een paar duizend euro extra kunnen we zonnepanelen aanschaffen. Ik wil met ons gezin verduurzamen, we dragen allemaal een steentje bij. Maar vandaag kom ik niet in actie. Zoals het PBL voorschrijft probeer ik verstandig te zijn. Maar het kost me heel veel moeite, afwachten.

Mijn gevoel komt in opstand vanwege de mentale ballast. De aarde is niet gebaat bij afwachten. Hebben we niet al veel te lang stil gezeten? Nu we ons eindelijk massaal bewust zijn geworden van de klimaatproblematiek, adviseert deze overheidsinstantie om te wachten. En niet alleen dat, ik word zelfs een beetje ‘bang’ gemaakt; het Klimaatakkoord zou niet waterdicht zijn. Is dit nu wat we nodig hebben of vraagt de tijd om een ander geluid?

Wetenschapper en boeddhist Femke Merkx heeft er een duidelijk idee over.

Zij neemt het voortouw om de samenleving nieuwe inzichten te verschaffen. Niet alleen door haar werk voor de stichting Klimaatgesprekken, maar ook door samen met een aantal wetenschappers, filosofen en klimaatcoaches te spreken tijdens het Landelijke Mindfulness Symposium op 2 oktober. Vanuit het zeer toepasselijke thema Mindfulness en Milieu, onderzoeken we met elkaar hoe we vanuit mindfulness een bijdrage kunnen leveren aan het behoud van de aarde.

Het valt Merkx op dat we inmiddels de neiging hebben de klimaatproblematiek te ontkennen. We zijn uitgeput, komen nog maar moeizaam in actie. Zijn we inderdaad klimaatmoe? Volgens Merkx kunnen we het tij nog keren, door onze positieve emoties te voeden. Daarom onderwijst ze tijdens het ‘mindfulness en milieu’ symposium de meditatieve ontwikkeling van de Brahma Vihara’s, de positieve emoties zoals bekend in het boeddhisme.

Ik word weer enthousiast. Vreugde en compassie, dat brengt onze aarde inderdaad meer dan alle negativiteit.

Want ook ik zie mijn glas graag half vol. Die levenshouding heb ik ontwikkeld tijdens een kindertijd met spanning en stress in huis. Ik werd er ongelukkig van dus zocht ik mijn heil in een positieve wereld. Ik richtte mijn lens op de leuke dingen, het slechte zou vast en zeker voorbij gaan. Die levenshouding is zo bepalend voor mijn levensfilosofie, dat ik de klimaatcrisis vanuit diezelfde hoek bekijk. Bovendien ben ik sterk geinspireerd door de wijsheden van zenboeddhist Thich Nhat Hanh. Net als hij geloof ik in de mogelijkheden van onze wereld en samenleving. En dat het onheil ten goede gekeerd kan worden. Maar niet door af te wachten, zoals de negatieve berichtgeving soms doet geloven.

Ik voel me meer thuis bij de methode van Victor van Oeijen, Jeanine Pothuizen en Lynn Vangheule, ook actief tijdens het mindfulness symposium. Deze klimaatcoaches erkennen ons gevoel van urgentie, maar dat we vaak niet weten hoe. Zonder handelingsperspectief worden we angstig, wanhopig en raken we verlamd. Met behulp van spelmethoden en workshops geven zij handvaten om van zorg over te gaan tot actie, vanuit intrinsieke waarden.

Ik kijk naar mijn intrinsieke motivatie. Gelijkheid en duurzaamheid, die staan bovenaan mijn lijstje. Niemand is inferieur en zeker niet superieur. En leven op aarde is een geschenk, geen rechtmatigheid. Daarom ook mijn inzet voor een stichting zoals Fairtrade en vrijwilligersorganisaties. Mijn klimaatbewustzijn komt tot uiting dichtbij huis: extra bomen en een moestuintje in onze stadstuin, die er eigenlijk veel te klein voor is. De was aan het droogrek in plaats van de droger, zelfs met een vijfkoppig gezin. Alle etensrestjes recyclen tot nieuwe maaltijden, zolang er maar geen schimmel zichtbaar is (alles went). En wandelend boodschappen doen, ook al moet ik daardoor drie zware tassen om mijn lijf hangen. Het zijn kleine stapjes, maar ik zet ze heel bewust. Vanuit een levenshouding die mindful is. Want daar zit mijn hoop voor de toekomst, mindfulness en milieu, iets dat komende jaren een gigantische impact kan hebben op de manier waarop we de klimaatcrisis aanpakken.

Niet alleen in Nederland is dit een actueel thema. Jamie Bristow, directeur van het Mindfulness Initiative, een Brits beleidsinstituut dat mindfulness op de politieke agenda plaatst, onderzoekt hoe mindfulness van invloed kan zijn op een positieve aanpak van klimaatproblematiek.

Ook leraar en schrijver Stephen Batchelor biedt een vernieuwend perspectief op de wijze waarop boeddhisme, mindfulness en technologie impact kunnen hebben op de wereldwijde catastrofe.

Ze vertellen erover tijdens het mindfulness symposium op 2 oktober. Een collectief bewustzijn dat de aarde redden kan, ik kan niet wachten.

Ik kijk nog eens naar de offerte van ons nieuw te bouwen huis. Volgens de projectontwikkelaar duurzaam gebouwd, waar mogelijk energieneutraal en omgeven door heel veel groen. De brochure voedt mijn intrinsieke waarde van duurzaamheid. Met de offerte voor de zonnepanelen heb ik meer problemen. We kunnen ons geld maar een keer uitgeven en de portemonnee is leeg. Het stemt me negatief, iets dat ik niet prettig vind. Ik denk aan de klimaatpsychologen en spreek mezelf toe: ‘Laat je niet verlammen, wees je bewust van je intrinsieke waarden.’

Ik neem een moment om aandachtig te zijn. Faal ik door geen zonnepanelen te kopen? Nee. Het geld is op en een extra lening maakt niemand blij (behalve de bank). Bovendien: er is zoveel meer dat ik wél kan doen. Efficiënt omgaan met verlichting, een dikke trui in de winter, water besparen, minder afval en de kinderen op speelse wijze bewust maken van het geschenk dat ons in leven houdt: de aarde.

Ik voel me inderdaad goed en hoopvol. Benieuwd of de Nederlandse regering zich structureel wil laten bijstaan door een mindfulness instituut. Wedden dat Prinsjesdag dan nooit meer hetzelfde zal zijn?

Ook meer leren over duurzaamheid? Meld je aan voor het Landelijk Mindfulness Symposium 2020