Mama, komt de oorlog ook hier? – Kind en crisis

Boeddhistisch of niet, ouders zijn God in de ogen van hun kleine kinderen: in het bezit van alle antwoorden en in staat om alles weer goed te maken. Tot ineens de vragen komen waarbij je als ouder denkt: “Tsja. Ik weet het ook niet. En ik ben soms ook bang voor wat komen gaat.”

Marjolein Prenger, mindfulness en compassietrainer en universitair docent positieve psychologie, geeft drie adviezen om van die crisis toch een kans te maken: een kans op verbinding. Tussen ouder en kind, tussen kind en wereld en tussen de gezinsleden samen.

1. Blijf erbij

Je kind komt bij je met moeilijke vragen, bijvoorbeeld over de oorlog in Oekraïne. Hoe voer je nu zo’n gesprek? Stap één is om het gevoel van het kind wat verder te onderzoeken. Je kan vragen wat het kind bij deze vraag voelt. Bang? Verdrietig? Waarvoor precies?

“Het is goed te checken wat je kind al weet”, zegt Prenger. “Wat heb je gehoord? Waar heb je het gehoord? Was het van het jeugdjournaal of iets wat kinderen op school hebben gezegd? Zo voorkom je dat je per ongeluk op het verkeerde reageert. Angsten en nare gevoelens moeten we daarbij niet wegwuiven of ontkennen.”

Prenger: “Ook je eigen angsten of verdriet hoef je niet te verbergen. Maak je jezelf ook zorgen over het klimaat? Dat mag je best zeggen. Niet alles wat we tegenkomen in het leven kunnen we fixen. Dat is een prima boodschap voor een kind. Laat zien aan je kind hoe je zelf omgaat met angst.”

Voelen is soms genoeg, wil ze maar zeggen. “Vergelijk het met hoofdpijn. Je kunt een paracetamol nemen en doorgaan, of je kunt even stilstaan bij jezelf. Niet alles is op te lossen, ook hoofdpijn niet, maar misschien is het een signaal. Even goed voor mezelf zorgen? Extra naar buiten vandaag of een rustpauze inlassen?”

Heb je het grote gesprek gevoerd, dan is het goed om een week of wat later nog eens op het onderwerp terug te komen en bij je kind te informeren hoe het nu gaat. Misschien zijn er nieuwe vragen of speelt er nog iets anders.

2. Doe vandaag nog iets

Prenger is groot voorstander van de concrete actie: het terugbrengen van de wereldproblematiek naar behapbare proporties. Wat zou je vandaag, in je eigen woonplaats, voor klein stapje kunnen zetten in de goede richting? Toen de oorlog in Oekraïne begon, legde ze contact met de twee basisscholen in haar dorp. Ze liet de kinderen uit de onderbouw een mooie tekening maken. De kinderen uit de bovenbouw schreven een brief met goede wensen. “Ik hoop dat je gezond bent.” “Ik hoop dat je nog kunt voetballen.”

“Een echte hartenwens,” zegt Prenger: “Daar ging het om.” Ze liet de kinderen ook een klein cadeautje uitzoeken. “Iets van zichzelf, bijvoorbeeld een velletje stickers of een gum, een pen of liniaal. Iets wat ze vanuit hun hart wilden geven.”
Op de dag dat de vrachtwagen met hulpgoederen van de gemeente Enschede vertrok, mochten acht kinderen erheen om de brieven, tekeningen en cadeautjes aan de chauffeur te overhandigen. Prenger: “Zo wisten ze zeker dat hun goede wensen echt onderweg waren naar de Oekraïne.”

Hoe heeft deze actie nu geholpen? “Nou ja, het helpt echt totaal niet aan de oplossing van het probleem. Ik weet niet eens zeker of de post is aangekomen. Maar het was een mooi startpunt om met de kinderen in gesprek te komen over dit onderwerp en ze de kans te geven hun gevoelens te delen. Ze voelen zich verbonden met de kinderen daar en ze hebben iets met dat gevoel kunnen doen. Het was ook een goede opening voor ouders om thuis met hun kinderen over de oorlog te praten,” zegt Prenger: “Dat is het enige wat je soms kan doen.”

3. Houd contact

Er is in de gezinnen die Prenger als trainer ziet een zekere gejaagdheid, merkt ze. “Ouders vinden vrij snel dat hun kinderen zich wel kunnen redden. Ze leiden al jong een eigen leven. Kinderen mogen de hort op zonder afspraken over hoe laat ze weer thuis zijn. Er wordt niet altijd samen gegeten. En dan denken ouders: mijn kind zegt niks, dus hij heeft geen vragen,” zegt Prenger. Dat vindt ze iets te kort door de bocht.

Aan ouders de taak om de rust en de gelegenheid te creëren waarop een kind met vragen kan komen. In haar eigen gezin met drie puberkinderen hecht ze aan bepaalde rituelen die ervoor zorgen dat haar gezin op gezette tijden bijeen is. ’s Avonds samen avondeten is min of meer verplicht en ze sluiten iedere dag samen af. Telefoons uit. Thee erbij. Praten maar.

Prenger: “Natuurlijk zeggen mijn kinderen: ‘Daar heb je mama weer met haar mindfulness.’ Maar als ik ze niet zie, kan ik ze niet begeleiden. Oudere kinderen vertellen niet alles meer en dat is prima. Maar ik weet: er gaat veel meer in ze om dan ik te horen krijg. Aanwezig zijn, een veilige omgeving creëren en zorgen dat alles op tafel mag komen, zie ik als mijn taak als ouder.”

---

Wie is Marjolein Prenger?

Marjolein Prenger is orthopedagoog generalist en werkte in de klinische praktijk met kinderen toen ze zelf moeder werd: “Ik vond het een uitdaging om goed bij mijzelf te blijven in die tijd.” Ze deed een cursus mindfulness en vervolgopleidingen tot mindful opvoedtrainer bij Susan Bögels. Ook schreef ze samen met Irma Smegen het boek ‘Doe ’s lief – Compassietraining voor kinderen’. Prenger is christelijk opgevoed, heeft zich verdiept in het boeddhisme en laat zich nu leiden door universele waarden. “Bij een gezin waar het niet zo goed gaat hoef ik niet aan te komen met het boeddhisme. Wel met verbinding en compassie.”

---

Drie mindfulness-oefeningen om je kind te helpen omgaan met angst of verdriet.

Metta/liefdevolle compassie

Stuur een hartenwens naar jezelf. Stuur dan een hartenwens naar je vriendje of vriendinnetje. Tenslotte stuur je alle goeds en liefs naar iemand die je eigenlijk helemaal niet aardig vindt.

Dankbaarheid

Verzin samen waar je je allemaal dankbaar voor bent.

Veiligheid

Visualiseer een plek waar je je fijn en veilig voelt. Kun je er in gedachten naar toe reizen? Hoe voelt het om te weten dat je daar altijd naar toe kunt gaan?

 

---

Thema ‘Crisis als kans’ bij Boeddhistisch Geluid

Onder de naam ‘Boeddhistisch Geluid’ is Bodhi een samenwerkingsverband aangegaan met enkele andere boeddhistische media-initiatieven. Elk kwartaal duiken we samen in een actueel thema. We trappen af met: ‘Crisis als kans’. Door dit thema van verschillende kanten te belichten, willen we onze lezers verdieping en verrijking bieden. Naast onze journalistieke artikelen op Bodhi, kun je over dit thema relevante boeken lezen bij uitgeverij Maitreya, lezingen en geleide meditaties volgen bij online meditatieplatform 30NOW, en uitzendingen van De Boeddhistische Blik bekijken. De komende periode zullen we de themapagina op onze website verder vormgeven.