Kleinkinderloos

Ouders, vooral moeders, lees ik op internet, zitten hun kinderen vaak achter de broek om zelf kinderen te krijgen. Want zij willen zo graag oma en opa zijn. Dat vind ik, eerlijk gezegd, nogal sneu. Mijn twee dochters zijn beiden bewust kinderloos. En toen ik dat destijds vernam, kon ik alleen maar vinden dat het hun goed recht was om deze beslissing te nemen. En dat denk ik nog steeds.

Maar nu ik de rijpe leeftijd van 83 jaar bereikt heb, en ik mijn vrienden en vriendinnen bijna allemaal opa en oma heb zien worden, ben ik soms bevangen door een vreemde weemoed. Een soort heimwee die geen heimwee kan heten, omdat ik, zo lijkt het althans, nooit gekend heb, waarop mijn weemoedigheid zich richt.

Luchtkastelen

Wat mij natuurlijk parten speelt zijn mijn hersenspinsels. Ik bouw beeldkastelen van lucht, gemaakt van wat-als-bouwstenen. Nou ja, als je een beetje boeddhist bent, dan weet je dat je daarmee geen hoge ogen gooit. Je hebt er niks aan. Het is ego-gereutel van de eerste orde.

Maar toch…. We hebben het hier over gemis. Je mist iets. Wat is dat dan? Nou, natuurlijk die vrolijke kindjes die altijd lief, leuk en oh zóóó intelligent en ontroerend zijn. Want dat chagrijnige, dwarsliggende, zeurderige zanikgedoe van diezelfde kindjes – daar mogen de ouders zelf mee dealen.

Overdrachtslijn

Om maar te zwijgen van het procreatie-gemis. Dat komt voort uit de diepe hang van mensen naar voortzetting van de familielijn, de voortplantingslijn. Bij een familieopstelling een jaar of vijftien geleden heb ik eens een indrukwekkende ervaring gehad, waarbij al mijn voorouders achter mij stonden. Daar heeft dit weemoed-gevoel van gemis stellig mee te maken. Dat klinkt al wat anders. Stijgt dat aspect misschien een beetje uit boven de egoïstische luchtspiegelingen van een kleinkinderloze vader? Wellicht.

Met dat ‘maar toch….’ zoek ik nog steeds naar iets wat die wonderlijke weemoed van mij inzichtelijker maakt. Door die ervaring bij de familieopstelling ben ik sterk gaan beseffen hoe ongelooflijk waardevol de afstammingslijn in mijn eigen zentraditie is. Überhaupt onze hele White Plum-traditie. Dat is al wat. Maar nu ik deze column schrijf en me waag aan diepgaander onderzoek in mijzelf, gebeurt er nog iets.

Levensweb

Het dringt langzaam tot me door dat ik begin jaren tachtig uitspraken tegenkwam van Chief Seattle, een legendarisch Indianenopperhoofd aan wie een weergaloze tekst Uit: Bewaar het land, Lies Wiegman. De toespraak van chief Seattle, opperhoofd van de Suquamishstammen, in 1854 uitgesproken tot de vertegenwoordigers van de Amerikaanse regering. In 1980 ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten uitgegeven als boek met foto’s van Lies Wiegman. Over de herkomst van deze tekst is veel te doen geweest. Vermoedelijk heeft Seattle zelf nooit deze woorden gesproken. Er bestaan ook meerdere versies van de toespraak. Maar de nazaten van de Suquamish zijn verheugd over de uitgave van die verschillende versies van de rede van Seattle. Ze vinden het onzin dat mensen buiten hen om kibbelen over juiste en foute versies van de tekst. Laten we liever de teksten gebruiken als een inspiratiebron voor een betere wereld, zeggen zij. (bron: Social Trade Organization in Utrecht: https://www.socialtrade.nl/hoe-kun-je-de-lucht-bezitten/over-de-tekst/) over de verbinding van de mens met de aarde wordt toegeschreven.

Bij de gedwongen verkoop van zijn grondgebied aan Amerika in 1854 zegt hij onder meer: “Wij zijn een deel van de aarde en de aarde is een deel van ons. (…) Dit weten wij. De aarde behoort niet aan de mens. De mens behoort aan de aarde. Alles hangt samen als het bloed dat een familie verbindt. Alles hangt met alles samen. Wat er gebeurt met de aarde, gebeurt met de kinderen van de aarde. De mens heeft het web van het leven niet geweven. Hij is slechts één draad ervan. Wat hij met het web doet, doet hij met zichzelf.” Misschien was zijn redevoering wel het eerste ecologische manifest.

Afgrond

En opeens weet ik waar die weemoed vandaan komt. Hij heeft te maken met het behoud van de aarde in de eerste plaats, en de mensheid in de tweede. We lopen als lemmingen naar de afgrond en het lijkt alsof het tot niemand doordringt, behalve tot Greta Thunberg.

Als ik een klein kind zie, zie ik de hernieuwde verbinding van dat kind met zijn moeder, namelijk moeder aarde; zie ik het Web van Indra waarin alles samenhangt, inclusief de menselijke familie. En ik kan me zo voorstellen dat een ‘eigen kleinkind’ dit gevoel van verbinding nog versterkt. Heel ontroerend. Maar hoe moet dat straks? Als we onze vernietiging laten voortwoekeren? De aarde zal zich ooit wel weer oprichten – maar de mensheid?

Drijfveer

Op onze recente zenretraite werd een uitspraak van boeddhistisch activiste Joanna Macy bepalend in ons hoofdthema Zen en een betere wereld. Die uitspraak Terug te lezen in : Joanna Macy en Chris Johnstone, Actieve hoop, Hoe de chaos onder ogen zien met onvermoede veerkracht en creativiteit, Uitgeverij Waerbeke, pagina 59. luidt: “Eenvoudig gesteld kun je zeggen dat, op een moment waarop de voortgang van het leven zelf twijfelachtig is, onze blijdschap om hier te zijn, onze veerkracht aansteekt. Onze oprechte bewondering voor de oorsprong van het leven geeft ons de kracht om de ongekende gevaren van onze tijd onder ogen te zien.”

Ik herken die drive. En mijn weemoed blijkt die te versterken. Het is de drijfveer om door te gaan. Om te blijven zien dat er altijd, onder alle omstandigheden, van alles mogelijk is. Dat wij te doen hebben wat onze hand te doen vindt. In mijn verbondenheid met mijn leerlingen, studenten en andere medemensen, zowel kinderen als volwassenen. Zo valt het gemis van een of meer kleinkinderen, dat ik zeker erken, dus misschien wel te compenseren.

---

De omslagafbeelding is gemaakt door Dustin Oliver, via Flickr.