Laetitia Schoofs over ‘Het geluid van een kind dat nee zegt’

“Als werkende moeder worstel ik zelf ontzettend met het ouderschap” vertelt Laetitia, gevraagd naar de aanleiding voor deze docu. “Van tevoren had ik er een heel ander beeld bij, dat het soepeler zou verlopen, maar de praktijk is weerbarstiger en ligt soms heel anders. Je wilt het graag goed doen, maar de combinatie werk en moederschap vind ik heel pittig. Ik loop vaak tegen mijn grenzen aan.

Tekort aan tijd maakt het soms heel stressvol. Wat is haalbaar? Hoe hou je het ondanks dat ook leuk? Hoe blijf je een leuke moeder die van het moederschap geniet, maar ook passie voor haar werk voelt en soms moe thuis komt? Zo probeer ik aan alles te voldoen, maar ondertussen blijf ik in gevecht met mezelf.

De samenleving vraagt veel veerkracht van mensen, ook van kinderen. Op school ligt de lat hoog, zowel op cognitief als sociaal-emotioneel niveau. Een kind moet overal in mee kunnen komen en presteren, goede vriendschappen onderhouden en goed zijn in sport. Ook moeten ze tal van interesses ontwikkelen, maar als een kind dat tempo niet bijhoudt, beginnen de problemen. Dan loop je ineens uit het spoor. Er worden naar mijn gevoel teveel eisen gesteld aan kinderen en ouders. Dat moet anders kunnen, dacht ik en zo is het idee ontstaan er een drieluik over te maken. Het eerste deel wilde ik beginnen vanuit het perspectief van ouders. In de volgende delen gaan we filmen vanuit het perspectief van het kind en de school.

Wat maakt dit volgens jou relevant vanuit een boeddhistisch perspectief bekeken?

Laetita: “Ik dacht dat ik heel natuurlijk mijn weg zou vinden in het ouderschap, dat ik er vanzelf in zou groeien, maar het opgroeien van je kind roept ook heel veel twijfels op. Ik vind het soms moeilijk de juiste weg daarin te vinden. De opvoed-adviezen lopen ontzettend uiteen en je trapt al snel in de valkuil dat je aan het perfecte plaatje wilt voldoen. Wanneer dat niet lukt, geeft dat frustratie en spanning, het kost ontzettend veel energie. Daar loop je op leeg als je niet uitkijkt. Je kunt je daar ook soms heel alleen in voelen staan.

Ik ging erover in gesprek met Tamara en Judith en we merkten hoezeer onze ervaringen en situaties op elkaar leken en hoe belangrijk het is te delen met elkaar. Het was zo’n opluchting te horen dat andere moeders ook worstelen met de opvoeding. Je beseft hoe onzinnig je af en toe bezig bent door jezelf zo af te wijzen. Zo te twijfelen: doe ik het wel goed? Ben ik goed genoeg? We konden erom lachen. Vroeger leek het zoveel simpeler. Mijn moeder besteedde nooit zoveel tijd aan mij om met me te spelen als dat er soms nu van mij verwacht wordt.

We realiseerden ons dat er toch soort taboe op dit onderwerp rust, schaamte, terwijl het openbreken je zo helpt te relativeren en ruimte geeft voor nieuwe inzichten. Zo besloten we samen deze film te maken. Het is bovendien vanuit boeddhistisch opzicht een interessant thema, omdat het boeddhisme hier nog veel aan kan bijdragen met de practice van meditatie en zelfonderzoek. De drie teachers reiken de ouders daarvoor in de film ook instrumenten aan.”

We zien een groep ouders tijdens een driedaagse opvoedretraite: waarom heb je deze vorm gekozen voor de film?

Judith: “We hebben zelf een retraite georganiseerd speciaal voor de film. Dat is anders dan dat we ergens te gast zouden zijn en zouden ’toekijken’ en registreren. Door het zelf te organiseren hoopten we een situatie te creëren, waarin we de kijker echt onderdeel te kunnen maken van het proces. Dit soort groepsprocessen stemmen af op iets heel universeels en worden daarom vaak als enorm verbindend en troostrijk ervaren. Ze beginnen vanuit een soort diep, universeel menselijk veld, ver voorbij ‘het construct’ dat we in alle dagelijkse snelheid vaak leven. Onze bedoeling was om te proberen dat veld via het scherm uit te breiden. Dat je als kijker iets van het universeel menselijke en verbindende gevoel kunt ervaren, dat je als deelnemer aan zo’n groepsproces ook kunt ervaren. Dat brengt compassie en liefde hopen we.”

Zoals in de film zelf ook wordt benoemd was deze set-up best kwetsbaar voor alle betrokkenen. Speelde de camera ook nog een extra rol daarin?

Judith: “Ja, het was ons uitgangspunt om de camera echt een meerwaarde te laten zijn in het proces. Door de camera helemaal onderdeel te maken van de situatie en helemaal welkom te heten. Zijn aanwezigheid te benoemen wanneer die werd ervaren, door niets te verbergen, maar alles te laten zien zoals het werkelijk is.

Een van de deelnemers zei na afloop dat hij het gevoel had dat hij door de aanwezigheid van de camera nog eerlijker kon zijn. Dat het hem echt niets meer uitmaakte wat mensen van hem vonden of dachten. Alsof de camera een extra duwtje gaf. Zijn verlangen naar ‘zichzelf mogen zijn’ en authenticiteit  werd eigenlijk groter door de camera. Dat was heel interessant.”

In hoeverre waren de verhalen van de deelnemers herkenbaar?

Tamara: “Ik kon in de research al heel fijn met iedereen uitwisselen over onze struggles met opvoeden. Ik herkende vooral wat Renee zei over dat ze dan bij zichzelf denkt: ‘Kom op je bent een intelligente volwassen vrouw, je weet hoe het moet en toch doe je het niet’. Die frustratie herkende ik heel erg. De open- en eerlijkheid van de ouders die meededen vond ik echt heel bijzonder.”

Heeft het maken van deze film nieuwe inzichten gebracht over je eigen ouderschap?

Tamara: “Ik herkende zoveel, ook in casussen die niet direct op mijn gezin van toepassing zijn. Ik zie nu in dat de meeste problemen in de dynamiek tussen ouder en kind in een zelfde bron beginnen. En hoe belangrijk het is die bron goed in beeld te hebben. Je eigenwaarde met name. Mijn kinderen zijn nu in de pubertijd en ik merk dat nu ze ouder zijn, en ze zich steeds beter kunnen uitdrukken, we ook vaker in de valkuil trappen dat we ons zelfbeeld op elkaar projecteren en bij elkaar proberen te repareren.

Dat heb ik hen blijkbaar al geleerd, en dat vind ik natuurlijk jammer. Tegelijkertijd kunnen we het er ook steeds beter over hebben. Ik ben heel blij dat ik door het maken van deze film nog meer handvatten en woorden heb geleerd om dat gesprek te kunnen voeren. Ik begrijp ook steeds beter dat het voorbij woorden gaat en inzicht niet alleen in je hoofd zit, maar ook in je lichaam(staal) en vooral je ‘hart’. En we kunnen er gelukkig om lachen. De luchtigheid waar Jan Geurtz het ook over heeft, was ook een van de pijlers tijdens het weekend en het maken van de film. Dat zoveel diepgang juist luchtigheid brengt heb ik als heel waardevol ervaren.”

De film ‘Het geluid van een kind dat nee zegt’ is online te bekijken via NPO start.