Migraine als meditatie

“Ik wil een ander hoofd.”

“Dat snap ik.”

Huilend hang ik weer eens tegen mijn mans schouder.

“Heb je al een pil genomen?”

De stilte vertelt hem van niet.

“Neem die dingen nou, oen. Daar zijn ze voor uitgevonden. Anders lig je weer vier dagen voor pampus in die donkere slaapkamer.”

Hij heeft gelijk. Dit is waar. Ik strompel naar de badkamer en druk het laatste pilletje uit de strip. Alweer op. Alweer twaalf triptanen geslikt deze maand. En ik mag er maar tien. Als je meer van deze medicatie slikt veroorzaakt ze namelijk… migraine.

In bed contempleer ik. Mediteer ik. Lig ik. Genees ik. Althans, voor een paar dagen. En daarna begint het circus opnieuw; onbedwingbare honger, me stoten tegen van alles waar ik normaal motorisch handig ben, schreeuwen bij ogenschijnlijk onrecht, geen veerkracht. Deze voortekenen transformeren na een nacht slapen in migraine: tweehonderd kabouters die met houten hamers mijn schedel bewerken, misselijk, geen licht of geluid kunnen verdragen. En altijd moet er per sé op die dag een buurman urenlang bladblazen.

Gewaar-zijn

“De pijn is iets anders dan het lijden,” vertelt Jayavajri. Ik spreek met haar omdat ze migraine heeft en haar boeddhistische beoefening haar lijden verlicht. Dat wil ik ook. “We hebben nou eenmaal een lijf. En de werkelijkheid dat mijn hoofd pijn doet kan ik niet veranderen. Wat ik wel kan, is met liefdevolle vriendelijkheid tegen mezelf spreken. Dus niet zeggen: ik wil dit niet, maar wel accepteren dat de pijn er is. Ik kan een keuze maken in de omgang met deze pijn.”

Sinds 1997 is Jayavajri boeddhistisch beoefenaar en in 2010 werd zij lid van Triratna, een westerse boeddhistische orde. Ze spreekt krachtig over de twee pijlen In de Sallatha soetra wordt in de parabel van de twee pijlen door Gautama Boeddha onderscheid gemaakt tussen pijn en het ontstaan van dukkha. Een man wordt geraakt door twee pijlen: de eerste pijl geeft fysieke of mentale pijn, terwijl de tweede pijl een mentale reactie is op de eerste pijl. De eerste pijl is onvermijdelijk, de tweede pijl dukkha. die worden afgeschoten. De eerste pijl is de pijn die je voelt. Er is een migraineaanval gestart. Hier kun je niets aan doen. De tweede pijl afvuren, dat doe je zelf. Die pijl is gevuld met aannames en overtuigingen: ik ben zielig, dit mag mij niet gebeuren, ik wil niet afzeggen wat ik heb gepland, dit is niet eerlijk.

 

Pijn X verzet = dukkha (lijden)

 

Deze psychologische respons is normaal en automatisch. Meditatiebeoefening en kennis helpen om de impact van je eigen, tweede pijl te verkleinen. “Neem ook je praktische verantwoordelijkheid. Blijf thuis, zeg je afspraken af of regel een taxi naar huis als je door de medicatie slaperig wordt en niet meer kunt autorijden.”

Jayavajri vervolgt: “Gewaar-zijn is revolutionair. Jouw bewustwording van dit proces is je grootste cadeau. Nu kun je keuzes maken om dingen anders te gaan doen. Keuzes die je lijden verlichten. Je migraine gaat er niet van weg. Wel bereik je dat het lijden door de tweede pijl sterk vermindert of zelfs wegvalt. Het is een methode om je migraine te accepteren.”

Twee versies van mezelf

Er zijn twee ikken. Een Evelien mét en één zonder migraine. Die zonder is: een praktisch denker, aardig, geduldig, efficiënt, proactief, zorgzaam. Die mét is dit alles vooral niet. Ik ben ze beide gewaar. En erger me aan de veroorzaker van mijn pijn, dat hoofd. Ik wil het regelmatig inruilen. De processen die zich in mijn hersenen afspelen wil ik zó graag kwijt; geprikkelde bloedvaten en zenuwuiteinden in de hersenvliezen. Maar vooral wil ik zonder pijn leven. Ik wil net als andere mensen gewoon afspraken kunnen nakomen en plannen kunnen maken.

Triggers

Wetenschappers verkondigden jarenlang dat triggers de migraineaanvallen uitlokken. Dat zou betekenen dat ik niet alleen de aanstichter van mijn lijden ben, maar ook van de pijn. Een trigger impliceert invloed. Als patiënt kun je immers jouw triggers inventariseren, lokaliseren, je gedrag aanpassen en dus de volgende aanval vermijden. Migraine kent een schuldige en dat ben je zelf (met je kop door de helft…met je kop door de muur… ben je morgen lekker zuur…)

Dat basisschoolrijmpje klopt als een zwerende vinger. Vandaag oude kaas gegeten? Morgen migraine. Gisteren teveel kopzorgen? Vandaag migraine. Rode wijn, gesport, chocolade, zomers zonlicht, verkeerd ademhalen, weinig geslapen, nare gedachten? Zelfbeschuldiging en schaamte liggen als lood op mijn hart.

Inmiddels weten we gelukkig meer. Professor Gisela Terwindt, neuroloog en bioloog, verbonden aan het Leids Universitair Medisch Centrum, legt op YouTube uit hoe migraine ontstaat en of die triggers een fabel zijn. Van stress is nooit bewezen dat het migraine veroorzaakt. Uitlokkende factoren worden vaak verward met voortekenen, de migraineaanval start namelijk al ver voordat de hoofdpijn er is. In het filmpje legt ze uit hoe dit bijvoorbeeld zit met het eten van chocolade.

Wat anderen lijken te hebben

In het boek De kunst van het ziek zijn vertelt Toni Bernard hoe het boeddhisme haar heeft geholpen om te gaan met haar ziekte(s). Ze werd in mei 2001 plotseling geveld door een onverklaarbare, pijnlijke ziekte en is daarvan nooit hersteld. In 2014 werd er ook nog borstkanker vastgesteld waarna de behandelingen extra lijdensdruk veroorzaakten.

Ze schrijft: “Dit is niet wat ik wilde, maar wel wat ik heb gekregen – de remedie is niet vechten, maar wat dan wel? En hoe? De Boeddha was eerlijk en realistisch over het mens-zijn. Ons leven is gewoon ons leven en daar kun je niet aan ontsnappen. Je kunt wel om je heen kijken wat jouw leven je te bieden heeft. Zieken willen hun oude leven terug. Of wat anderen lijken te hebben.”

Met een schat aan boeddhistische tips en inzichten geeft Toni het ‘hoe’ weer. Zo schrijft ze bijvoorbeeld dat ‘juist-NIET-handelen’ voor chronisch zieken veel kan opleveren. En kijkt ze via de methode ‘The Work’ van Byron Katie om zich heen om op te sommen wat leven mét deze ziekte(s) haar brengt. Dat wil ik ook.

Al veertig jaar probeer ik van mijn chronische invaliderende hersenziekte af te komen. Neurologen, antroposofen, holisten, acupuncturisten, psychologen, haptonomen, astrologen, homeopaten. Reizen, lezen, oefenen, schrijven, praten en mediteren. Een stuk of dertig verschillende pillen, vitamines, mineralen, plantjes, diëten. Niets werkte tot nu toe echt. In de verte ligt nog een medische optie, die ik al jaren vermijd om haar onnatuurlijke karakter: botox. De veelheid van mijn hoofdpijndagen doet me dit nu heroverwegen. Wetenschappers hebben tenslotte niet voor niks jarenlang gewerkt aan verlichting biedende symptoombestrijding.

De opbrengst

Maar wat is er eigenlijk zo erg aan het feit dat ik niet kan wat ik wil? Of dat ik niet kan, wat ik denk dat anderen lijken te kunnen?

Als ik goed kijk zie ik de pot met goud aan het begin, en het einde, van de regenboog. Zie ik de Evelien mét en de Evelien zónder. Als ik echt goed kijk levert deze kwaal mij ook iets op. En dan hoef ik niet meer te ontsnappen. Dan hebben deze pijn en dit, vier dagen per week, lijden zelfs een functie. Mediteren is observeren:

Migraine trekt mijn grenzen.

Migraine geeft me rust.

Migraine legt verbanden die ik in het dagelijkse gewoel des levens niet zie.

Migraine geeft me liefde en aandacht van significante anderen.

Migraine maakt me Evelien.

 
De Evelien tijdens migraine is: een creatieve denker, contemplatief, kwetsbaar, zacht, stil. Die wil ik niet kwijt.

Vechten, onderzoeken, bemoeien, omvormen en verzachten maakt mij tot dit mens. Dit leven heeft me te bieden wat het biedt. En dus ga ik nooit meer zeggen: ik wil een ander hoofd. Dit hoofd maakt mij tot wie ik ben.

Toch kent verantwoordelijkheid nemen voor m’n eigen vrede en geluk in dit leven nog een stap: ik overweeg die zware behandeling, dertig prikken botox per vier maanden. Ik voel dat de leerschool van veertig jaar migraine me van genoeg inzichten heeft voorzien. En ben toe aan de volgende les: deze grote medische interventie, die ik verdien. Evelien zijn is het waard om (bijna) hoofdpijnvrij te schrijven, reizen, wandelen, dansen en koken; genieten. Hopend dat me dat niet minder Evelien maakt.

NB:

Byron Katie raadt me vast aan om een vraag te stellen: weet je zeker dat dit waar is? Ja, de stelling kan waar zijn: botox kán helpen en minder migraine kán de creatieve Evelien ondermijnen. Maar dat hoeft niet waar te zijn. Blijvend observeren, acteren als detective van je eigen geest en lijf, is een levenslange uitdaging; dat maakt Evelien altijd Evelien.

---

Meer weten?

• Ruim 2,5 miljoen Nederlanders hebben migraine. Migraine is daarmee de meest voorkomende hersenziekte. En niet alleen in Nederland, maar ook daarbuiten. Migraine staat op nummer zeven bij de World Health Organisation (WHO) van meest invaliderende aandoeningen.
• De Nederlandse Hoofdpijnvereniging verzamelde alle ins en outs over migraine.
• Lees ook onze artikelen Pijn als leermeester: leven met hyperacusis en Luisteren naar je innerlijk gepiep over omgaan met hyperacusis en tinnitus.

 

Omslagafbeelding: Amenclinics;  foto in tekst: Makelessnoise.