Klein Tibet in het tropische Zuid-India

Januari 2003. Vanuit een besneeuwd Nederland land ik in Mumbai. Overvallen door de hectiek, drukte, geluiden en geuren boek ik direct een treinticket naar Mysore, de tweede stad van deelstaat Karnataka in het zuiden van India. Na een nacht in een hostel – waarvan de riksja chauffeur nog had gezegd dat het niet meer bestond – en een bezoek aan het bekende Mysore Palace, stap ik met mijn tolk in de bus naar het dorp Kushalnagar. Van daaruit neem ik de taxi naar de Tibetaanse enclave bij Bylakuppe.

Terwijl we door de met gekleurde gebedsvlaggetjes behangen, gouden poort rijden, merk ik het direct: we verlaten India en komen aan in Klein Tibet. Er is minder drukte, minder lawaai en minder gestaar naar mij als witte, blonde vrouw van 22. Wel zijn er glimlachende knikjes als blijk van erkenning van mijn aanwezigheid.

Ballingschap

Toen de Dalai Lama eind jaren ’50 na de invasie van China uit Tibet vluchtte, werd hij gevolgd door duizenden Tibetanen, leken en kloosterlingen. Deze eerste groep Tibetaanse vluchtelingen kreeg van de toenmalige Indiase president Nehru het gebied rond het dorpje Bylakuppe toegewezen, in het zuiden van India.

De regio bestond destijds uit jungle, werd ontgonnen en de eerste Tibetanen vestigden zich. Aangezien het klimaat in het zuiden van India zo anders is dan in Tibet, kon niet iedereen er goed aarden. In reactie daarop bood Nehru de Dalai Lama het gebied rond Dharamsala in Noord India aan, waar hij sindsdien nog altijd woont.

Bylakuppe is dus de oudste – en na Dharamsala de grootste – woonplaats van Tibetanen in ballingschap. Daarnaast zijn er vergelijkbare nederzettingen in India en Nepal, maar deze zijn veel kleiner. In totaal wonen tegenwoordig ongeveer 150.000 Tibetanen in ballingschap: nog altijd veel minder dan er in Tibet wonen (zo’n zes miljoen).

Een aantal Tibetaanse kloosters kreeg direct een nieuwe vestiging in Bylakuppe, waaronder Sera, één van de drie belangrijkste Gelugpa Eén van de vier scholen van het Tibetaans boeddhisme die herkenbaar is aan de gele kappen die kloosterlingen tijdens belangrijke ceremonies dragen. De Gelugpa worden daarom ook wel Geelkappen genoemd. Dit is de stroming waartoe ook de Dalai Lama behoort. De overige stromingen zijn Nyingma, Sakya en Kagyu. kloosters, naast Drepung en Ganden. Tegenwoordig wonen er ongeveer 72.000 Tibetanen in de nederzetting. Verdeeld over zo’n twintig dorpen, die camps worden genoemd.

Kloosters tussen de palmbomen

Naast het uiterlijk van de bevolking valt ook de architectuur van Bylakuppe op. De gebouwen doen Tibetaans aan, met gebedswielen. Met de riksja passeren we tempels en kloosters links en rechts. Een bijzonder gezicht tussen de palmbomen. Eerder bevond ik me tussen de Tibetanen in Nepal en Tibet, midden tussen de hoge bergen van de Himalaya.

Na de zoveelste gouden poort met bovenop het wiel van de dharma en de twee herten arriveren we in Sera: het grootste klooster van deze nederzetting. Vijfduizend monniken wonen er. En dat is te zien. Overal om me heen zie ik de mannen in hun kenmerkende donkerrode rokken en omslagdoeken.

Aan dat beeld is weinig veranderd in de afgelopen 21 jaar. In februari 2024 bezocht ik Bylakuppe en Sera opnieuw. Nog steeds wonen er vijfduizend monniken (van wie bijna duizend kinderen). En toch leek het er wel groter. Veel gelijkvloerse huizen van monniken hadden plaatsgemaakt voor complexen waarin soms wel honderden monniken hun eigen kamer hebben.

Culturele interactie

Naast de bebouwing merk ik ook een verschil in samenwerking met de lokale (Indiase) bevolking. Het lijkt meer in harmonie. Waar ik, 21 jaar geleden, alleen Indiërs zag werken aan de weg en op het land, in dienst van de duidelijk meer welgestelde Tibetanen, lijkt er nu meer respect te zijn.

Er zijn huwelijken gesloten tussen Tibetanen en Indiase mannen en vrouwen. En dat brengt ook in cultureel en religieus opzicht vermenging met zich mee. Zo hangen er aan de poorten van Tibetaanse huizen maskers van hindoeïstische beschermgoden en draait er in de taxi van een Indiase chauffeur een gebedsmolentje. Zo’n zeventig jaar na het ontstaan van deze enclave lijken de culturen zich te vermengen.

Het Westen lonkt

Wat bij mijn tweede bezoek opvalt is het grote aantal Tibetanen uit Europa en de Verenigde Staten en Canada. Aan het begin van de februari was het Losar (Tibetaans nieuwjaar) en daarvoor waren veel internationale Tibetanen naar Bylakuppe gekomen om hun familieleden te bezoeken en deel te nemen aan de festiviteiten.

Terwijl ik sta te wachten voor een zegening van de abt (khenpo), twee dagen voor Losar, raak ik in gesprek met een Tibetaans gezin dat in New York woont. Als vluchteling hebben ze daar een verblijfsvergunning gekregen. Maar in New York verdwijnt hun Tibetaanse afkomst naar de achtergrond en wordt de Tibetaanse taal niet heel actief meer gesproken. Nu komen ze vrijwel ieder jaar terug naar Bylakuppe om zich weer even echt Tibetaans te voelen.

Ook in het klooster Sera zijn de internationale invloeden dit jaar veel duidelijker dan in 2003. Aan de rand van het kloosterdorp staat een soort villawijk met grote huizen waar belangrijke boeddhistische leraren uit Singapore, Maleisië, de Verenigde Staten, Canada en verschillende Europese landen verblijven met hun studenten.

Mede dankzij de Dalai Lama is het Tibetaans boeddhisme populair in het buitenland. En dat legt de kloosters geen windeieren. De contributie die westerse boeddhisten aan hun Tibetaans boeddhistische centrum betalen, draagt bij aan goed onderwijs en het onderhoud van de kloosters.

De komst van internet en sociale media zoals Whatsapp, maakt het contact met internationale familieleden veel makkelijker. Het zorgt ervoor dat veel Tibetanen nu dromen van een leven in Europa of Noord-Amerika. Ze arrangeren bijvoorbeeld verstandshuwelijken, waarbij de nog in India wonende partner trouwt met een al in Canada gevestigde Tibetaan, zodat die daarnaartoe kan verhuizen. Dit huwelijk duurt het benodigde aantal jaren, waarna ze kunnen scheiden en beiden daar kunnen blijven wonen.

Toerisme

De aanwezigheid van toeristen draagt ook bij aan het internationale karakter van Bylakuppe, hoewel je als toerist niet zomaar in de enclave kunt verblijven. Hiervoor heb je een Protected Area Permit (PAP) nodig, die je krijgt als je contact hebt met mensen binnen de nederzetting. Er wordt streng op toegezien dat toeristen zo’n PAP hebben. Op de eerste dag van je verblijf dien je je te melden bij het lokale politiebureau, waar je vervolgens wordt geregistreerd. Een dagje op bezoek komen kan wel gemakkelijk.

Jammer genoeg komen de meeste bezoekers niet verder dan de Golden Temple. Dat is de tempel van het Namdroling klooster (verbonden aan de Nyingma traditie) waar drie enorme gouden beelden staan. Vooral onder Indiase toeristen is deze tempel erg populair en er worden volop selfies genomen.

Authentiek kloosterleven in Sera

Maar als je echt iets wilt meekrijgen van het authentieke kloosterleven, vraag dan de riksja chauffeur iets verder door te rijden, naar Sera. Toen ik er was, zowel dit jaar als 21 jaar geleden, waren daar bijna geen toeristen. En toch mag je als westerling overal bij zijn en word je door de monniken van harte welkom geheten. Tijdens gebedsdiensten (puja’s) zijn er speciale kussens aan de rand van de tempelhal waar je op kunt plaatsnemen en als je geluk hebt, krijg je halverwege, net als de monniken, ook een kop thee en wat te eten.

Ook als vrouw is het geen probleem om in Sera tussen die vijfduizend mannen In heel Bylakuppe is slechts één vrouwenklooster, gelieerd aan de Nyingma school. te verblijven. Het Sera klooster is namelijk een groot dorp. Niet te vergelijken met de katholieke kloosters zoals wij die kennen en die vaak maar bestaan uit één gebouw waarin alle monniken bij elkaar wonen.

Werken en leren

De monniken in Sera hebben als belangrijkste doel: hun opleiding aan de kloosteruniversiteit volbrengen. De meesten van hen treden als jong kind in. Na een studie van ongeveer 20-25 jaar kan de monnik de geshe Geshe is de titel die monniken krijgen als zij afstuderen aan een kloosteruniversiteit in een Gelugpa klooster. Binnen andere stromingen wordt dit khenpo genoemd. Er zijn vier niveaus van geshe graden:
Lharam, Tsokram, Rigram, en Lingse. Afhankelijk van hoe hoog je niveau is bij het afstuderen wordt één van deze graden toegekend. graad krijgen. In plaats van een rood vestje, mag hij dan een vestje gaan dragen dat deels geel is. Maar niet iedereen doorloopt de volledige opleiding. Degenen die iets minder talent hebben voor studeren, komen vaak terecht in de winkels, restaurants en gastenverblijven die eveneens door monniken worden gerund.

Leken en kloosterlingen

Tibetaanse leken kijken met bewondering naar de monniken. Ze zijn blij dat er nog altijd zo’n grote groep mensen is die hun leven wil wijden aan het boeddhisme. De goede daad die zij daarmee verrichten straalt af op het lot van alle Tibetanen, zo gelooft men. En het helpt natuurlijk om de Tibetaans boeddhistische identiteit in stand te houden.

Omdat Sera zo’n open dorp is, lopen leken erin en uit. Ook de monniken begeven zich regelmatig buiten het klooster, om boodschappen te doen op de markt, of voor een bezoek aan Mysore of Bangalore. Zeker als het vakantie is, trekken monniken erop uit. Tegelijkertijd bezoeken leken het klooster om hun offerandes te brengen in één van de tempels. En om hun broers, zoons, ooms of vrienden te bezoeken. Tijdens de feesten rond Losar komt dat tot een climax, leken en monniken bezoeken de festiviteiten, organiseren picknicks en nemen samen deel aan religieuze ceremonieën.

Ook mensen uit de Noord-Indiase staten Ladakh en Arunachal Pradesh, vaak met een Tibetaans boeddhistische culturele achtergrond, waren daar dit jaar meer aanwezig dan 21 jaar geleden, omdat meer en meer monniken uit die regio’s komen, in plaats van uit Tibet.

Een blik in de toekomst

Na zeventig jaar hebben de Tibetanen in ballingschap duidelijk hun plek gevonden in dit tropische deel van India. De oorspronkelijke missie – om de Tibetaanse cultuur en religie te behouden – lijkt geslaagd. Maar in vergelijking met twintig jaar geleden is er inmiddels ook sprake van een sterkere vermenging met de lokale, Indiase cultuur, door gemengde huwelijken en gemengd onderwijs. Hoe zal deze ontwikkeling zich voortzetten? Is er over twintig jaar nog steeds sprake van een Klein Tibet in Bylakuppe? Of is het dan gewoon een deel van India waar ‘toevallig’ veel mensen met een Tibetaanse achtergrond wonen?

---

Lees meer over het leven van de kindmonniken in het Sera klooster.

Omslagafbeelding: Monniken in de rij op de trappen van de Sera Je tempel, voor een zegening tijdens Losar. Alle afbeeldingen bij dit artikel zijn gemaakt door Monique Tekstra-van Lochem.