Stille Rebellie: stil zijn voor het klimaat

Het is kwart voor twaalf als ik aankom op de Van Schaeck Mathonsingel in Nijmegen. De zon brandt fel en ik voel de warmte in mijn nek terwijl ik de fontein nader, waar de deelnemers van de meditatieactie zich al beginnen te verzamelen. De groep bestaat voornamelijk uit oudere mensen. Wanneer ik met enkele van hen in gesprek ga, wordt al snel duidelijk waarom ze hier zijn: door middel van meditatie willen ze aandacht vragen voor het klimaat. Deze Stille Actie, vindt elke tweede zondag van de maand plaats, niet alleen hier, maar ook in andere steden zoals Breda, Arnhem en Amsterdam.

Om 12:00 uur nemen de deelnemers hun plek in, zittend op de rand van de fontein of op een meditatiekussentje. Een spandoek met een duidelijke boodschap nodigt voorbijgangers uit om even stil te staan bij het klimaat. Vanaf het station stromen mensen de stad in. Zodra ze de stille groep opmerken, dempen ze hun gesprekken. Sommige voorbijgangers blijven zelfs staan om te kijken, nieuwsgierig naar de serene groep voor de fontein. Anderen lopen verder, vaak fluisterend, geraakt of enigszins ongemakkelijk door wat ze hebben gezien. Wanneer ik een paar voorbijgangers vraag wat de actie bij hen oproept, antwoordt iemand: “Ik denk dat ze mediteren voor een hoger doel, waarschijnlijk iets met het klimaat.”

De actie is geïnspireerd door het concept Widening Circles van Joanna Macy: het idee dat een individuele actie kan uitgroeien tot een collectieve beweging. De fontein op de achtergrond, die continu water laat kabbelen en spuiten, lijkt de meest luidruchtige getuige van deze stille actie, maar versterkt tegelijkertijd de kalmte van de deelnemers.

Hoe groot is jouw handafdruk?

Stille Rebellie Stille Rebellie is de naam van de actie in Amsterdam en Breda; in Arnhem en Nijmegen heet dezelfde actie 'Stille Actie'. is een samenwerkingsverband tussen Extinction Rebellion en diverse lokale meditatiegroepen. De Zen Peacemakers zijn vanaf het eerste uur betrokken. “Ik ben vooral op zoek naar verbinding met anderen hierin,” zegt Zen Peacemaker en mindfulness-trainer Ellen Eggerdink, die ik van tevoren spreek over het grotere idee achter deze meditatieve acties. “Ik voel mij met betrekking tot bepaalde thema’s vaak wat alleen in het kringetje waarin ik mij beweeg. Deze actie sluit naadloos aan bij hoe ik mij voel en hoe ik mij wil uiten over het klimaat, naast dat ik ook aan andere acties deelneem. Stille Rebellie begon vanuit de Zen Peacemakers in Breda, Zen Spirit Arnhem en Zen Centrum Nijmegen haakten aan en inmiddels doet Zen Cirkel Amsterdam ook mee.”

“De afgelopen jaren hoor je steeds vaker over het verkleinen van je voetafdruk,” vertelt Eggerdink. “Minder consumeren, bewuster leven, je ecologische impact beperken. Maar er is ook een ander belangrijk concept: het vergroten van je handafdruk. Dit betekent dat je door actie te ondernemen je positieve invloed vergroot en anderen inspireert om ook te veranderen.”

Stille actie

Ondanks het feit dat de deelnemers zwijgend zitten, gebeurt er veel. Elke bijeenkomst verandert de samenstelling en de dynamiek en reageren mensen op verschillende manieren. Ik zie het ook nu gebeuren terwijl ik van een afstandje naar de groep kijk: de deelnemers merken dat hun aanwezigheid iets losmaakt bij voorbijgangers. Een jongeman die midden in een telefoongesprek zit, stopt even terwijl hij langs de groep loopt. Mensen beginnen zachtjes tegen elkaar te praten, duidelijk nieuwsgierig naar wat er gebeurt. Twee mensen blijven recht voor de groep stilstaan en krijgen een flyer uitgereikt door één van de deelnemers.

Stilte als kracht

De kracht van de stilte kan niet worden onderschat, vertelt Dick Benji Verstegen Roshi, zenleraar van Zen Centrum Nijmegen, en één van de Nijmeegse initiatiefnemers. “Toen je vroeg wat stilzitten voor nut heeft, realiseerde ik me dat stilte voor mij essentieel is om de verbinding met de wereld om ons heen te ervaren. In stilte komen we tot rust en zien we de waarde van onze verbinding met alles en iedereen. Niet iedereen zal dit direct begrijpen, maar de kracht van stilte kan mensen diep raken, net als de duidelijke boodschap die op ons bord staat.”

Dick maakt duidelijk dat het gaat om bewustwording, niet om het direct oplossen van alle problemen. “De aarde zal overleven, maar wij misschien niet. Dat idee kan zowel geruststellend als verontrustend zijn. Toch hebben we nu nog de kans om onze verbinding met de aarde te redden.”

Cirkels in het water

Irène Bakker, Roshi van Zen Spirit en Zen Peacemaker, is initiatiefnemer in Arnhem. Ze vertelt hoe ze bij een weekend met David Loy, waarin het ging over hoe je je kunt inzetten voor sociaal geëngageerd boeddhisme, besefte dat het belangrijk is om iets te doen dat bij je past. “Toen Louis van Bebber, die het idee bedacht, het initiatief voor deze acties uitlegde, voelde ik meteen: dit is iets voor mij. Ik ben niet iemand die op de snelweg gaat zitten, maar ik geloof wel dat meditatie kan bijdragen aan het vergroten van ons bewustzijn. Het concept van ‘widening circles’, bedacht door Joanna Macy, past daar mooi bij.”

Irène is ervan overtuigd dat zelfs kleine bewegingen grote impact kunnen hebben, vergelijkbaar met het gooien van een steen in het water en de rimpelingen die dat veroorzaakt. Zo zag ze in de rimpelloze vierkante vijver voor het Suzuki museum in Japan hoe door een opstuwing van het water cirkels zich fantastisch mooi verspreidden. “Stilte heeft niet alleen effect op de buitenwereld, maar ook op onszelf. Het helpt ons omgaan met gevoelens van machteloosheid en frustratie.”

Stilte als hoop

Misha Beliën, de andere initiatiefnemer van de Nijmeegse actie en tevens zenleraar bij Zen Centrum Nijmegen, legt uit dat stilte voor hem meerdere betekenissen heeft. “Het geeft me ruimte om na te denken over mijn eigen emoties, zoals woede en angst over de klimaatcrisis. Het is een manier om deze emoties te verwerken en vanuit een rustige plek te handelen. Door maandelijks deze actie te doen, creëer ik een ritueel om me telkens opnieuw af te stemmen op wat werkelijk belangrijk is.”

Misha erkent dat deze stille acties misschien niet voor iedereen direct betekenis hebben, maar hij gelooft dat de symboliek van de stilte mensen op een onbewust niveau raakt. “Voorbijgangers zien ons zitten en denken misschien na over hoe ze zelf met grote problemen omgaan. Het idee dat stilte een manier kan zijn om met de uitdagingen van onze tijd om te gaan, kan inspireren om op een andere manier naar de wereld te kijken.”

Toekomst voor stilte

Hoewel de meeste deelnemers aan deze acties ouder zijn, gelooft Misha dat ook jongere generaties zullen aanhaken bij deze vorm van klimaatbewustzijn. “Er is een bepaalde spanning verbonden aan het deelnemen aan een stille actie. Je laat je letterlijk zien en maakt je kwetsbaar door ergens voor te staan. Ik denk dat jongere mensen ook hun weg zullen vinden naar deze vorm van actie, zeker naarmate de klimaatcrisis urgenter wordt.”

Na een half uur klinkt de bel, geslagen door Dick Verstegen. Langzaam verlaten de deelnemers hun meditatiekussens en de rand van de fontein. Terwijl ze nog wat napraten over de actie, verspreidt iedereen zich rustig weer door de stad, met het gevoel iets betekenisvols te hebben bijgedragen aan het bewustzijn rondom het klimaat.

---

Meer weten?

• Lees meer over Stille Rebellie bij de Zen Peacemakers.
• Hier vind je praktische details over de actie in Nijmegen, Arnhem, Amsterdam en Breda.
• Dit is het eerste artikel bij het nieuwe thema Klimaatcompassie van Boeddhistisch Geluid.
• De omslagafbeelding is gemaakt door Bay Hagebeek.